10 december bestaat de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) driekwarteeuw. Een goed moment dus om even stil te staan bij dat verdrag. Wat heeft de UVRM al betekend? En is er eigenlijk wel een reden om die verjaardag te vieren? We blikken terug, en gaan in gesprek met minister van ontwikkelingssamenwerking, Caroline Gennez.
10 december is het precies 75 jaar geleden dat de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) werd aangenomen. Dit verdrag verklaart dat alle mensen vrij en gelijk in waardigheid en rechten worden geboren. Hoewel de UVRM niet bindend is, fungeert het als een algemene morele en juridische standaard.
Hoe is de UVRM ontstaan?
De UVRM werd in 1948 aangenomen door de Algemene Vergadering van de VN, na twee afgrijselijke, opeenvolgende wereldoorlogen. Op dat moment waren veel VN-leden nog koloniale grootmachten. Daardoor waren er een heel aantal landen die niet vertegenwoordigd waren aan de onderhandelingstafel. Maar ook vrouwen, mensen van kleur en andere minderheden hadden toen weinig tot geen zitjes aan diezelfde tafel. Bovendien omvatte het verdrag niet alle mensenrechten, zoals het recht op abortus, bescherming tegen geweld en genitale verminking, omdat hierover geen consensus was.
Positieve veranderingen
Sinds de komst van de UVRM is de wereld op veel vlakken positief veranderd. Veel landen waren dus nog kolonies op dat moment, en rassensegregatie was nog steeds het beleid in de Verenigde Staten.
Caroline Gennez: ‘Denk ook maar aan de afschaffing van de doodstraf of bijvoorbeeld het terugdringen van kinderarbeid. Vroeger was dat de norm. Nu is de norm voor kinderen basisonderwijs. Qua democratie gaan we er ook op vooruit.’
Maar we zijn er nog lang niet…
Abortuswetten die opnieuw verstrengd worden. Asielzoekers die geweerd worden, of in de meest erbarmelijke omstandigheden ‘opgevangen’. Transtieners die van de ene op de andere dag plots geen behandelingen meer mogen ondergaan. Er zijn onnoembare voorbeelden te geven van manieren waarop universele mensenrechten vandaag nog steeds – of opnieuw – geschonden worden. Gaan we er wel op vooruit?
Caroline Gennez: ‘Op sommige vlakken zeker niet. 2022 was het 17de jaar op rij dat vrouwen- en LGTBQ+-rechten er wereldwijd op achteruitgingen.’
‘Het gevecht voor gelijke rechten moet permanent op de agenda staan. Zo niet komen die onder druk te staan. Er is een wereldwijde ultraconservatieve alliantie actief die de aanval heeft ingezet op onze universele mensenrechten. Voorbeelden daarvan zijn Trump in de VS of Bolsonaro in Brazilië. Hun visie is altijd ten koste van vrouwen, mensen van kleur, LGTBQ+, … Van de gewone mens dus.’
Gendergelijkheid in België
Caroline Gennez: ‘Als je kijkt naar de gelijkheid tussen man en vrouw, is er in België zeker nog ruimte voor verbetering. De loonkloof bijvoorbeeld. Of het intrafamiliaal geweld, waar vrouwen buitenproportioneel slachtoffer van zijn. Femicide staat sinds kort in ons strafwetboek, maar meer begrippen moeten erin opgenomen worden. En dan hebben we het nog niet over de genderstereotypen; hoe vrouwen geframed worden binnen de politiek of andere domeinen. Maar in vergelijking met andere landen doen we wel goed in België wat betreft vrouwen- en LGTBQ+-rechten.'
'Toch ben ik er niet gerust op dat onze verworvenheden in steen gebeiteld staan als je het discours en de partijprogramma’s van extreemrechts bekijkt. En die doen het goed in de peilingen. In Spanje, waar de extreemrechtse partij VOX in bepaalde regio’s aan de macht is, wordt geweld op vrouwen vandaag minder streng bestraft. En in Rusland is intra-familiaal geweld enkel strafbaar wanneer er botten gebroken zijn. Je mag je vrouw er dus bont en blauw slaan, zolang je haar arm niet breekt. We zijn er dus nog lang niet.’
Mensenrechten in Gaza
Caroline Gennez: ‘De situatie in Gaza is natuurlijk het ultieme voorbeeld van hoe élke vorm van recht – humanitair recht, mensenrecht, kinderrecht, oorlogsrecht, … - met de voeten getreden wordt. Ook daar zijn weer extremen aan de macht. Of het nu Hamas is, of de extreemrechtse regering in Israël. Hun acties leiden tot heel veel onschuldige en vaak weerloze burgerslachtoffers. Ook hier moeten Europa en de internationale gemeenschap een vuist maken en een halt toeroepen aan het geweld. We moeten opnieuw rond de onderhandelingstafel zitten, de-escaleren en inzetten op minstens de basisrechten voor mensen. In dit geval gaat dat over drinkbaar water, voeding en medicijnen. Maar alles hangt met alles samen. Extremisme en een gebrek aan respect voor die mensenrechten leidt finaal – in het ergste geval – tot extreem geweld. En tot extreem veel weerloze slachtoffers.’
‘We moeten wereldwijd een alliantie vormen van mensen die de universele mensenrechten aanhangen, en daar ook offensief opnieuw voor willen strijden. En dan heb ik het over iedereen – niet enkel feministen of mensen die tegen de dekolonisering vechten bijvoorbeeld - maar wij allemaal samen. Want we worden allemaal bedreigd door die extreemrechtse, -nationalistische en -religieuze denkbeelden.’
Caroline Gennez organiseert nog tot 5 december 4 gespreksavonden rond mensenrechten. Samen met panelleden zoals Tess Uytterhoeven, Raf Njotea, Fatimah Llouh, Ans Persoons en Ann Wauters. Info en inschrijvingen
