Van groene sapjes, peperdure huidcrèmes en yoga-retreats tot vaginale stoomsessies. Om voor jezelf te zorgen moet je vandaag je portemonnee opendoen. En er liefst ook nog even een fotootje van maken voor Instagram. Maar waar zelfzorg eigenlijk bedoeld is voor een betere fysieke en mentale gezondheid, kan het vandaag net stress en zelfkritiek met zich meebrengen. Want door dagelijks geconfronteerd te worden met hoe miljoenen anderen voor zichzelf aan het zorgen zijn, krijgen wij (weer) het gevoel dat we het niet goed genoeg doen. Hoe goed is zelfzorg nog voor je, als je er vandaag een extra portie stress bijkrijgt? En zorgen we hier werkelijk voor onszelf? Of eerder voor de booming zelfzorg industrie?
‘Je moet écht met yoga starten’, zei iemand me weer toen ik met een burn-out thuis zat, ‘je gaat je pakken beter voelen.’ Maar het lukte me niet om aan yoga te doen op dat moment. En zoveel te vaker ik die (goedbedoelde) raad kreeg, zoveel te slechter ik me eigenlijk voelde.
Ik voelde me sowieso al rot. Een nietsnut, omdat ik gefaald had op werkvlak. Een verrader, omdat ik mijn team in de steek liet. Maar het overheersende gevoel was een dik, vet, altijd aanwezig schuldgevoel, voor al het extra werk waar ik mijn collega’s mee opzadelde. En nu ik die goede raad van mijn vrienden ook in de wind sloeg, voelde ik me nóg schuldiger. Blijkbaar wílde ik dus helemaal niet voor mezelf zorgen.
Na talloze sessies bij de therapeut, eindeloze wandelingen in de natuur, heel veel alleen-tijd, en verschillende podcasts en boeken verslonden te hebben, ging het licht stilletjes weer aan. En toen snapte ik het: ik was in mijn lichaam gekropen, en had gevoeld wat ik nodig had om mezelf beter te voelen. En dat was op dat moment geen yoga. Maar wel rust, slaap, tijd voor mezelf en vooral heel veel zelfliefde. Dat was het soort zelfzorg waar ik nood aan had.
Het ontstaan van zelfzorg
1960: zelfzorg als daad van verzet
Zelfzorg werd in de jaren 60 op de kaart gezet door verschillende burgerbewegingen in de VS. In een maatschappij waar vrouwen, LHBT*, mensen van kleur en andere groepen als minderwaardig beschouwd werden, zagen zij zelfzorg als een daad van verzet. Ze zagen de link tussen armoede en gezondheid; en om de hiërarchie op basis van ras, gender, klasse en seksuele oriëntatie teniet te doen beseften ze dat ze in moesten zetten op een betere gezondheid, en dit dan ook moesten promoten in hun gemeenschappen.
Jaren 1980: holistische aanpak voor groter publiek
In de jaren tachtig en negentig werd zelfzorg een meer mainstream bezigheid, waarin een groter publiek inzette op een meer holistische aanpak van zelfzorg en wellness, om meer dan ‘gewoon gezond’ te zijn. Er werd meer en meer aan yoga en meditatie gedaan, en mensen beseften dat een gebalanceerd en gezond dieet de basis was voor een gezond lichaam.
Zelfzorg anno 2020: een miljardenindustrie
Vandaag kan je geen magazine openslaan, webpagina openen of winkel bezoeken zonder zelfzorg-tips te krijgen. De zelfzorgindustrie is ontploft. Eén van de meest recente boosts voor de industrie was de aantreding van Donald Trump als president in 2016. De week na zijn overwinning googelden Amerikanen het woord ‘selfcare’ twee keer vaker dan ooit tevoren. Vandaag is de zelfzorgindustrie 450 miljard dollar waard.
55 miljoen keer #selfcare
De hashtag ‘selfcare’ op Instagram heeft meer dan 55 miljoen resultaten. Quotes, fitness-tips, gezonde gerechten, detoxsapjes, en ga zo maar door. En hoewel we inspiratie kunnen putten uit hoe anderen aan zelfzorg doen, is de overload aan zelfzorg-tips op social media vandaag een extra bron van stress geworden voor velen. We moéten weer steeds meer van onszelf. We moéten groene sapjes drinken, iedere dag mediteren, vaginaal stomen, yoga-guru’s zijn, en ga zo maar door. En als we dat niet doen, en we voelen ons niet goed, tja dan is dat onze eigen schuld hé? Want we zorgen niet goed genoeg voor onszelf.
Terug naar échte zelfzorg
Stilaan zijn we het doel van zelfzorg aan het voorbij lopen. Door het weer zo perfect mogelijk te willen doen, en te doen wat we rondom ons zien, zijn we vergeten waar zelfzorg écht om draait. Het voor onszelf zorgen. Niet kijken naar wat een ander doet, maar luisteren naar wat jij nodig hebt.
Laten we dus even onze remmen induwen, van de zelfzorg-sneltrein afstappen en stilstaan bij wat wij op dit moment écht nodig hebben. En dat ziet er niet altijd even glamoureus uit als wat we online zien. Zelfzorg kan ook betekenen ‘nee-zeggen’ tegen de zoveelste uitnodiging, zodat je even kan uitrusten. Geld sparen om sessies bij een therapeut te betalen. Een goed boek of een goed gesprek.
Kortom: wat heb jij nodig? Wat zegt jouw lichaam? Laten we even terug in onszelf kruipen en voelen. Alleen zo zorgen we écht voor onszelf. En daar hoeft geen gepaste hashtag voor te bestaan.
*LHBT staat voor lesbische vrouwen, homoseksuele mannen, biseksuelen, transgender- en intersekse personen.
