Eén op de vijf Vlamingen is mantelzorger. Maar het is in België ook niet uitzonderlijk om een familielid onder te brengen in een woonzorgcentrum. Dat is in andere culturen dan weer ondenkbaar. Hoe wordt er in andere landen voor de steeds ouder wordende bevolking gezorgd?
Femma Wereldvrouwen zocht het uit.
Japan
Japan telt wereldwijd de oudste populatie. 30% van de inwoners, ofwel 36 miljoen mensen, zijn ouder dan 65 jaar. Gelukkig kent het land een sterk sociaal zekerheidssysteem, waarin ouderenzorg een prominente plaats heeft. Steeds meer dorpen en steden zetten ook in op gemeenschapszorg, waarbij iedereen voor mekaar zorgt. Ouderenzorg valt dus niet enkel op de schouders van het gezin.
Japan voerde een sociale munt in, Fureai Kippu (letterlijke betekenis: zorgrelatietickets) genaamd, waarmee je betaald wordt wanneer je je vrijwillig inzet om een oudere te helpen. Je kan de Fureai Kippu vervolgens gebruiken om de zorgdiensten voor jezelf of je naasten te betalen.
Eén op de vijf ouderen in Japan zou tegen 2025 aan dementie lijden. Daarom besteedt het land veel aandacht aan het verbeteren van hun levenskwaliteit. Matsudo, ook wel ‘dementia town’ genoemd, kent een heel hoog aantal dementerende inwoners en nam allerlei voorzorgen om voor deze groep mensen te zorgen. Zo krijgen ze QR-codes op hun kleding gestreken, zodat politiediensten hen kunnen terugbrengen wanneer ze verloren lopen.
Ook wordt er ingezet op het informeren en sensibiliseren van mensen en bedrijven, en zijn er tal van vrijwilligers – ‘dementia supporters’ - die dementerende mensen helpen.
Nederland
In Nederland is het niet ongewoon dat studenten inwonen in woonzorgcentra. Zetten ze zich 30 uur per maand vrijwillig in voor ouderen, dan mogen ze hun kamer in het centrum gratis huren. Ze leren ouderen met de computer en met sociale media omgaan of spelen bijvoorbeeld op een muziekinstrument voor hen.
Hogeweyk is dan weer een beschermde woonbuurt in Nederland voor mensen met dementie en/of de ziekte van Alzheimer. Het ziet eruit als een normaal dorp - weliswaar omheind en voorzien van camera’s - waarbij telkens zes tot zeven inwoners samenwonen met een zorgverlener. Het dorp telt 150 inwoners en heeft een café, restaurant, supermarkt, kapperszaak en theater. Doordat ze een zo normaal mogelijk leven kunnen leiden in dit dorp, zouden bewoners minder medicatie nodig hebben en langer leven. Amerikaanse media vergeleken het project wel eens met The Truman Show.
Kameroen
Ghislain (36 jaar) komt oorspronkelijk uit Kameroen, en vertelt hoe er in zijn land voor ouderen gezorgd wordt: ‘Woonzorgcentra bestaan amper in Kameroen. Het zit niet in onze cultuur om je ouders of grootouders naar zo’n centrum te sturen. Bovendien zijn ze erg duur. In Afrika zorgt iedereen voor mekaar. Onze ouders hebben lange tijd voor ons gezorgd, dus nu is het onze beurt om hen te verzorgen.
Zelf willen zij ook omringd zijn door hun familie. Ze blijven meestal bij de familie wonen tot hun dood. Het is vaak de vrouw van het huis die hen verzorgt, maar anderen kunnen ook helpen. Buren of andere mensen uit je omgeving. Wanneer je ouders ver weg wonen, of op het platteland en bijvoorbeeld niet bij jou in de stad willen komen, dan kan je een mantelzorger inhuren die bij hen gaat inwonen. Wonen jullie op het platteland, worden je ouders bij hun dood begraven naast het huis. Enkele jaren later worden hun schedels opgegraven en in huis gezet. Zo kan hun ziel bescherming bieden tegen slechte geesten.”
China
Ouderenzorg komt in China nog voornamelijk op de schouders van de familie terecht. Maar doordat China tussen 1980 en 2015 een éénkindpolitiek hanteerde, begint er een tekort te komen aan jongere familieleden om deze zorg op zich te nemen. Bovendien trekken jongere generaties naar de steden, waardoor ouderen achterblijven en steeds meer geïsoleerd raken. In 2015 trad daarom een nieuwe wet in werking waarbij kinderen verplicht worden ‘regelmatig’ op bezoek te gaan bij hun ouders, op straffe van een geldboete.
Een interessant project in China is de universiteit voor 70-plussers. Hier kunnen mensen op oudere leeftijd nog bijleren, maar ook met elkaar contact leggen. Ze kunnen er handige skills leren zoals werken op de computer of met sociale media, maar ook bijvoorbeeld kalligrafie, schilderen of dans. Ook alle leerkrachten zijn 70-plussers.
Italië
In Europa telt Italië de oudste populatie. Een groot deel van deze mensen kunnen vandaag niet meer voor zichzelf zorgen. Door de scheefgegroeide demografie en het gebrekkig zorgstelsel hebben 7 op de 10 gezinnen met oudere leden hulp nodig van vrouwen uit de familie. Maar er wordt ook vaak een beroep gedaan op een verzorger van buitenaf (Badante in het Italiaans).
Deze woont in bij de familie, verleent zorg, maar neemt vaak ook nog allerlei andere huishoudelijke taken op zich. Er wonen vandaag ongeveer 1,6 miljoen mantelzorgers in Italiaanse huishoudens. 82% van hen is een vrouwelijke migrant. Zij komen vooral uit Oost-Europa, maar sommigen ook uit Zuid-Azië en Zuid-Amerika.
Missverkiezing voor Roemeense mantelzorgers
Een grote groep van de ingehuurde mantelzorgers in Italië zijn Roemeense vrouwen. Omdat de werkomstandigheden vaak te wensen overlaten, en deze sterke vrouwen niet altijd de erkenning krijgen die ze verdienen, zet de Roemeense modeontwerper en evenementorganisator Elena Rodica Rotaru sinds 2016 ieder jaar een missverkiezing op poten voor Roemeense mantelzorgers. Zelf werkte zij ook als verzorger, maar gaf er na drie maanden de brui aan omdat ze het niet volhield. De missverkiezing draait niet om schoonheid, wel om persoonlijkheid en ervaring. Rotaru’s bedoeling is dat de vrouwen zich door deze missverkiezing weer mooi en belangrijk voelen.
