Een moederkreet?
De verwachting is namelijk dat je drie petjes tegelijk opzet: die van werknemer, ouder en privéleraar. Wat opvalt is dat vooral moeders de noodkreten slaken. Waar zijn alle vaders die in isolatie zitten met de kinderen? Waarom horen we hun stem niet? Hebben ze minder behoefte om zich uit te spreken? Lijden ze in stilte? Of is het omdat de last van de zorg toch nog vooral op de schouders van vrouwen terechtkomt? Zelfs vrouwen met een partner kunnen niet noodzakelijk rekenen op een echte taakverlichting. Uit een Ivox enquête blijkt dat binnen heterokoppels bijna 8/10 vrouwen zegt het meeste werk te verzetten. In 75% van de gevallen noemen ze zichzelf de gezinsmanager. Tijdsbestedingsonderzoek bevestigt de ongelijke verdeling: Vrouwen spenderen gemiddeld 9,5u per week meer aan zorgtaken dan mannen. We kijken aan tegen een diepgeworteld maatschappelijk probleem. Corona vergrootte enkel de schadelijke rollenpatronen. Tekenend zijn bijvoorbeeld de cijfers over de opname van het ouderschapsverlof. In 2021 waren de gebruikers in 66% van de gevallen vrouwen.
Alleen is maar alleen
We blijven ver weg van een wedstrijd ‘wie lijdt het meest’, maar het is noodzakelijk dat we alle perspectieven belichten. We kijken niet enkel vanuit de bril van de thuiswerkende tweeverdiener, maar ook van de alleenstaande moeder (met een essentieel beroep) en de grootmoeder die inspringt.
Neem bijvoorbeeld de situatie van Sofie en Valerie. Alleenstaande moeders, maar zeker geen alleenstaande gevallen: in 80% van de éénoudergezinnen staat een vrouw aan het hoofd. De combinatie is voor hen aartsmoeilijk, om niet te zeggen onmogelijk. Bovendien heeft lang niet iedereen de mogelijkheid en de middelen om van thuis te werken.
Sofie is een alleenstaande mama van een 7-jarig zoontje en leerkracht in het stedelijk onderwijs. Leerkrachten bleken telkens opnieuw onmisbare steunpilaren tijdens de crisis. Thuiswerkende ouders voelden aan levende lijve wat het betekent om je kinderen niet naar school te kunnen sturen. Sofie heeft zelf niet de mogelijkheid om thuis haar werk verder te zetten. Wanneer er een besmetting uitbreekt in de klas van haar zoontje moet Sofie bijgevolg verplicht onbetaald verlof nemen. Dit betekent inkomensverlies, en dat hakt er serieus in. Technisch gezien is onbetaald verlof zelfs niet te verenigen met de 1/5de tijdskrediet die ze nu opneemt, om de zorg voor haar zoontje te kunnen combineren. Een helpende hand van haar moeder is geen optie, want zij is op leeftijd en risicopatiënt. Waarom komt de kost éénzijdig bij alleenstaanden te liggen?
Ook bovengenoemde verloven zoals het ouderschapsverlof bieden niet voor iedereen (tijdelijke) soelaas. De lage forfaitaire bedragen en strenge voorwaarden verhinderen alleenstaande vrouwen, zeker met beperkte middelen, om hier een beroep op te doen. (Ook zelfstandigen zijn sowieso uitgesloten) We hebben hier te maken met een typisch voorbeeld van het ‘Mattheüseffect’: welgestelde tweeverdieners pikken een graantje mee, maar diegenen met de grootste noden vallen uit de boot.
Zo heeft Valerie nog nooit gebruik kunnen maken van een zorgverlof. Ze is alleenstaand en heeft drie kinderen: twee dochters van 13 en 14 en een zoontje van 9 jaar. De forfaitaire uitkering dekt de kosten niet. Ze werkt in de horeca, en haar inkomen heeft de afgelopen jaren hard geleden onder de verplichte sluiting. Ook nu betekent een mogelijke besmetting – en dus thuisblijven- een hap uit haar loon .
Oma to the rescue
Wanneer ouders met hun handen in het haar zitten, zien ze vaak maar één oplossing. De grootouders inschakelen (op voorwaarde natuurlijk dat hun gezondheid dit toestaat). Of liever: oma inschakelen. De roep om ‘generaties gescheiden te houden’ is intussen uitgedoofd. De zogenaamde ‘sandwichgeneratie’ zit bovendien gevangen tussen de zorg voor hun eigen ouders en de zorg voor kinderen en kleinkinderen.
Gina is al jaar en dag Femma lid en beleidsvrijwilliger. Ze is een alleenstaande grootmoeder en ervaart de enorme zorglast aan levende lijve. Met 5 kinderen, en heel wat kleinkinderen, weet ze wel wat te doen. Ze vertelt dat ze al maanden constant instaat voor opvang. Wanneer haar dochter voor gesloten deuren staat door uitval in de crèche, schiet Gina te hulp. Bovendien staat ze elk moment klaar voor haar hulpbehoevende schoonmoeder en hopt ze in de auto wanneer haar zus een lift nodig heeft naar het ziekenhuis. Ze is een absoluut essentiële schakel, maar maatschappelijke erkenning of hulpmiddelen staan hier niet tegenover. Het is een vanzelfsprekendheid. Gina maakt de bedenking dat deze evidentie niet zal blijven duren, aangezien er heel wat grootouders nog lang niet op pensioen kunnen. Vrouwen als Gina zijn de stille motors die de bootjes in een woeste zee overeind houden.
Als we iets meenemen uit deze crisis, is het wel dat er dringend ondersteuning nodig is voor onbetaalde zorg. Maatregelen op maat van iedere vrouw en iedere zorgverlener. Niet enkel voor degenen die we het makkelijkste horen.
Bronnen
RVA (2021) Statistieken ouderschapsverlof
