Wie vandaag op zoek is naar hulp in het huishouden of een plaatsje in de kinderopvang beschikt best over de nodige portie geduld. De wachttijd varieert van enkele maanden tot een jaar. Beide beroepen, huishoudhulp met dienstencheque en begeleider in de kinderopvang, staan al enkele jaren op de lijst van knelpuntberoepen. De jobs zijn niet aantrekkelijk genoeg om voldoende nieuw personeel aan te trekken. Dat zorgt voor steeds meer ongerustheid bij de huishoudhulpen en kinderbegeleiders. Maandenlang al voeren ze actie voor betere loonvoorwaarden en arbeidsomstandigheden .
In plaats vanaf de zijlijn toe te kijken, moet hun strijd ons aanzetten tot reflectie. Welke waarde kennen we toe aan zorgarbeid? En hoe inclusief willen we ons work-life balance beleid maken?
De coronapandemie drukte ons met de neus op de feiten. Zorgarbeid is cruciaal voor het functioneren van de maatschappij. Zonder kinderopvang moesten ouders zich in duizend bochten wringen om werk te combineren met zorg voor een baby of peuter. Ze voelden zich zowel gefaald als ouder en als werknemer. Zonder de hulp van de huishoudhulp kregen vele middenklasse vrouwen de was en de plas terug op hun bord. Vaak ten koste van hun eigen vrije tijd en welzijn.
Van arbeid die zo’n meerwaarde betekent, verwacht je dat die sterk gewaardeerd wordt. De praktijk bewijst het tegendeel. De arbeidsomstandigheden van zowel de huishoudhulpen als de kinderbegeleiders zijn ondermaats. Het is zwaar fysiek en mentaal werk waar allesbehalve een eerlijke compensatie tegenover staat. De lonen van huishoudhulpen en kinderbegeleiders behoren tot de laagste van België.
De waardering van zorgarbeid hangt samen met de vraag hoe inclusief we ons work-life balance beleid willen maken. Willen we een beleid dat het voor iedereen mogelijk maakt om op een kwaliteitsvolle manier betaald werk, zorg en vrije tijd te combineren? Of blijven we teren op de goedkope zorgarbeid van vrouwen en vrouwen met migratieroots in het bijzonder?
Want zowel thuis als op de arbeidsmarkt komt zorgarbeid nog vooral op de schouders van vrouwen terecht. Vrouwen spenderen thuis gemiddeld 9,5 uur meer per week aan huishoudelijk werk en kindzorg dan mannen. Wanneer ze die zorgarbeid uitbesteden aan de arbeidsmarkt, dan is dat aan andere vrouwen zoals kinderbegeleiders en huishoudhulpen. Meestal gaat het hier over een zorgtransfer van vrouwen uit de hoge middenklasse naar vrouwen in een meer kwetsbare positie.
Een echt inclusief en duurzaam work-life balance beleid kan niet zonder meer waardering van zorgarbeid, zowel thuis als op de arbeidsmarkt. Beleidsmatig betekent dit dat je een duidelijke visie ontwikkelt op zorgarbeid, met daaraan gekoppeld indicatoren en doelstellingen. Het houdt in dat je mensen voldoende ondersteunt om zorgarbeid uit te oefenen. Thuis doen we dat onder andere door zorgverloven te voorzien die financieel haalbaar en toegankelijk zijn voor iedereen. Op de arbeidsmarkt betekent dat een eerlijke verloning en goede arbeidsomstandigheden voor zij die professionele zorgarbeid verlenen. Enkel zo voorkomen we dat uitbesteding meer en meer synoniem wordt voor uitbuiting.
