Foto uit Scenes from a Marriage (2021) van HBO
De afbrokkelende relatie vormt duidelijk de focus van de serie, maar houdt ons tegelijk een pijnlijk realistische spiegel voor. De beginscène toont namelijk dat geen enkel gezin, hoe progressief het ook mag lijken, volledig ontsnapt aan de maatschappelijke man-vrouw verwachtingen.
Rollenpatronen in de huiskamer
Een studente genderstudies, Danielle, (actrice Sunita Mani) interviewt voor haar thesis een langgeschoold koppel uit de rijke middenklasse: Mira en Jonathan. (de acteurs Jessica Chastain en Oscar Isaac) Ze zijn enkele jaren getrouwd en hebben samen één dochter. Mira is onderdirecteur bij een invloedrijk technologiebedrijf, Jonathan een filosofiedocent.
De eerst gestelde vraag is simpel: ‘Hoe zou je jezelf omschrijven’?’ De antwoorden zijn veelzeggend. Beiden beginnen steevast met ‘man of vrouw’. Mira vult aan met ‘getrouwd’, terwijl dit bij Jonathan nergens te bespeuren valt in de woordenrij. ‘Vader’ en ‘moeder’ staan bij beiden op de derde plaats. Vervolgens vernoemt Jonathan ‘academicus’. Meteen corrigeert hij zichzelf: zijn werk komt eigenlijk eerst, want het is het grootste deel van zijn leven. Mira vermeldt pas op het einde haar belangrijke baan als onderdirecteur, op een opvallend bescheiden manier. Haastig voegt ze toe ‘moeder, had ik dat al gezegd’? Jonathan valt haar bij: ‘ja hoor, geen zorgen’.
Mira staat objectief gezien hoger op de carrièreladder, maar toch is een ‘getrouwde vrouw’ en ‘moeder’ zijn blijkbaar een belangrijker deel van wie ze is. Dit staat in schril contrast met Jonathan, die zich in de eerste plaats ‘academicus’ voelt. Mannen met kinderen kunnen blaken van ambitie, zonder voelbare afkeuring van de omgeving. ‘En hoe combineer je de job met de kinderen?’ is enkel een routinevraag bij drukbezette vrouwen, niet bij hun mannelijke partners.
‘Hoe verdelen jullie het huishouden’ is de volgende vraag op de lijst. Eentje met een gigantische lading. In ons eigen regio verschilt de perceptie over de taakverdeling sterk. Uit een IVOX enquête blijkt dat bijna 8/10 Vlaamse heterovrouwen beweert het meeste werk te verzetten, tegenover 4/10 heteromannen die vinden dat hun vrouw het meeste doet. De mannen krijgen ongelijk, want de cijfers liegen niet: vrouwen spenderen gemiddeld 9,5u meer aan huishoudelijke taken en kindzorg per week dan mannen.
In deze serie is het de man die het gros van de zorgtaken op zich neemt. Jonathan voelt toch meteen de nood om dit te verantwoorden. Hij verwijst naar zijn flexibele uren, het vele thuiswerk, en het feit dat Mira langere uren werkt. Mira springt meteen in en maakt duidelijk dat ze dit ruimschoots goed maakt in het weekend.
Danielle gaat dieper in op het thema en vraagt of ‘de verdeling altijd al zo is geweest’. Mira neemt nu voor het eerst meteen het woord: ‘Ik moest een extra lang zwangerschapsverlof nemen en ik betaal er nog steeds de prijs voor op het werk’. Dit is een conflict waar Mira niet alleen in staat: je kan geen uitgebreid zorgverlof opnemen zonder het beeld van ‘ambitieuze’ carrièrevrouw te schaden.
Jonathan onderstreept dat hij geen heldhaftige opoffering moet maken: de oppas draait extra shiften wanneer hij het druk heeft. Hij kan de combinatiestress dus deels van zich af te schuiven. Toch verzucht Jonathan: ‘het zou mooi zijn als ik in de academische wereld even goed verdiende, maar helaas. Daarom komt de taakverdeling nu dus perfect uit’. Mira merkt de verdedigende ondertoon op en voegt al lachend toe: ‘ het lijkt alsof we ons hiervoor moeten verontschuldigen’.
En hiermee legt ze inderdaad de vinger op de wonde.
Deze uitspraak roept heel wat vragen op. Want wie heeft zich ooit verontschuldigd voor de moeder die door de hoop zorgtaken noodgedwongen deeltijds moet werken? Die geen netwerk heeft om op terug te vallen? Die geen oppas heeft die de zorg kan overnemen ? Die niet langgeschoold is, en niet de luxe heeft om thuis te werken en zelf haar uren te kiezen?
Dit scenario blijft dus voor velen fictie: het overgrote deel van de vrouwen zijn geen kostwinners en kunnen de zorg niet uit handen geven. Degenen die het zich wel kunnen permitteren, behoren tot de ‘enkele gelukkigen’. En zelfs dan blijven de hardnekkige (verinnerlijkte) rollenpatronen roet in het eten gooien. Dit komt zowel zorgende vaders als carrière gedreven moeders duur te staan. Ook blijven we de ‘moederschapsboete’ betalen op de werkvloer, en zijn de knagende schuldgevoelens akelig herkenbaar.
Maar dat betekent niet dat we ons hier bij neerleggen. Femma Wereldvrouwen schrijft aan een verhaal dat niet moet passen in uitgetekende hokjes. Een verhaal waarin ook kortgeschoolde en alleenstaande moeders een happy end verdienen, en niet enkel het welgestelde tweeverdienersgezin.
Scenes from a marriage- een HBO-reeks door Hagi Levi – te bekijken op Streamz
