“Verandering zal niet komen als wij wachten op een andere persoon of een andere keer. Wij zijn degenen waar we op hebben gewacht. Wij zijn de verandering die we zoeken”.
Femma heeft die uitspraak van voormalig Amerikaans president Obama in de praktijk gebracht: Vorig jaar probeerde het hele Femma team het ‘nieuwe voltijds’ uit: dertig uur werken en voltijds betaald. Met als doel de impact van zo’n kortere werkweek op de collega’s, op de organisatie en op de samenleving na te gaan, eruit te leren, inzichten rond arbeidsduurvermindering te delen en anderen te inspireren. Een “actieonderzoek 30-uren werkweek”, het allereerste in België. Dat deed Femma niet zomaar, dat kaderde in de campagne ‘Gericht op evenwicht’ die al in 2014 werd gestart, voor een evenwichtiger combinatie van betaalde en onbetaalde arbeid.
Riet Ory , jij bent adjunct algemeen directeur van Femma, hoe vanzelfsprekend was dat ‘nieuwe voltijds’?
“Helemaal niet! Dat hele idee en Femma zelf werden bij aanvang bestempeld als ‘onrealistisch’, ‘van de pot gerukt’ of zelfs ‘van een andere planeet’. Ook intern botsten we op organisatorische, technische en juridische hobbels op de weg. Evident was het helemaal niet. Bovendien is die 30-uren werkweek niet direct een strijdpunt van de Femma-vrijwilligers of de leden en werd dat dus niet meteen gedeeld door de brede achterban. Veel leden en vrijwilligers zijn ook niet beroepsactief en die dertig uren week heeft dus geen direct effect op hun levensomstandigheden. We botsten op veel weerstand: een kortere werkweek, minder werken en toch evenveel verdienen? Dat is een taboe.”
Toch hebben jullie doorgezet, waarom?
“De combinatie van werk en gezin, van betaald en onbetaald werk en de onderwaardering van onbetaalde arbeid weegt op de mensen. Dat weten we al veel langer en dat blijkt ook uit bevragingen, dagboek analyses en dagdagelijks contacten met lokale vrouwennetwerken. Daar wilden we iets aan doen. Femma-collega´s verwierven kennis over een goede combinatie werk, zorg en vrije tijd en bestudeerden praktijkvoorbeelden van een kortere werkweek uit het buitenland zoals in Zweden, Finland, Verenigd Koninkrijk, Nieuw-Zeeland, VS, Japan, IJsland …. Die expertise hebben we dan in onze eigen organisatie in de praktijk gebracht als een “actie-onderzoek”. De onderzoeksgroep TOR van de Vrije Universiteit Brussel en het expertisecentrum Kind & Samenleving hebben we gevraagd om samen met ons de impact van die 30-uren week te bestuderen en alle resultaten zijn dan gebundeld in een groot onderzoeksrapport dat op 15 oktober 2020 werd voorgesteld.”
Het doel was veel breder dan alleen maar de organisatie van Femma?
“Absoluut! Met de 30-uren werkweek-campagne probeerden we een alternatief samenlevingsmodel naar voor te schuiven met als doel er het publieke debat over aan te gaan. Te tonen dat het ook anders kan. “
Het is niet voor het eerst dat Femma het maatschappelijk debat aangaat?
“Zeker niet, dat zit gewoon in ons DNA. De Femma geschiedenis is er één van het veranderen van maatschappelijke spelregels om het leven van de gewone vrouw te verbeteren. Femma – toen nog KAV – ontstond 100 jaar geleden om voor fabrieksarbeidsters en hun gezinnen sociale bescherming af te dwingen. Met succes. Ze zorgde ook mee voor het algemeen vrouwenstemrecht in 1948. Vlak voor de tweede feministische golf in de jaren ‘70, hebben we met onze publicatie ‘De vrouw nu – een nieuw statuut’ een sterk pleidooi gehouden voor gelijkheid van kansen en een gelijkwaardig partnerschap tussen vrouw en man. Daarmee hebben we bij heel wat vrouwen voor een diepgaande mentaliteitsverandering gezorgd rond bijv. het statuut van de vrouw en het gebruik van anticonceptie. Campagne voeren voor de kortere werkweek past bijgevolg in het rijtje van ‘mogelijk maken van het ogenschijnlijk onmogelijke’. “
Dat kan niet zonder ook politieke invloed uit te oefenen?
“De vroegere KAV had in vergelijking met andere vrouwenverenigingen een grote politieke invloed door haar inbedding in het toenmalige ACW, nu Beweging.net. Al was die relatie allesbehalve rimpelloos. De syndicale- en arbeidersbeweging was een mannenwereld en van bij het begin was Femma daar een luis in de pels en dwongen we binnen die dominant mannelijke context onze eigen koers af.
Wij zijn deel van het ‘middenveld’, zoals dat heet, dat tussen de bevolking en de politiek staat. Eén van de belangrijkste bestaansredenen van het middenveld is het streven naar maatschappelijke verbetering. En dan ben je dus meteen ook politiek bezig. Al dan niet een politieke rol opnemen is dus geen keuze optie voor het middenveld, maar een deel van haar identiteit. Bij Femma bekwaamden we ons doorheen onze geschiedenis in de ‘kunst van het onmogelijke’: aan de ene kant maakten we deel uit van het verzuilde middenveld waarin we onze positie moesten afdwingen en aan de andere kant waren we verbonden met de nieuwe sociale bewegingen, zoals de vrouwenbeweging, die dat verzuilde middenveld methodisch en inhoudelijk uitdaagde. Het actieonderzoek ‘de 30-uren werkweek als het nieuwe voltijds’ verbeeldt wat tot nog toe niet mogelijk werd geacht. En ja, Femma schopt tegen bestaande (machts)verhoudingen en de dominante orde: welvaart is niet langer de hoofdfocus, maar wel welzijn. Door radicaal een alternatief samenlevingsmodel naar voor te schuiven en onszelf als lerende expert op te stellen, maakt Femma zich politiek relevant: we plaatsten onszelf en het dossier op de publieke en politieke agenda. Zo ligt de 30-uren werkweek op tafel bij vakbonden, werkgevers, bedrijven, heel wat organisaties en politieke partijen en wordt ze bediscussieerd in de pers. En dat was ook ons doel: het debat openen.”
De vraag is nu meer dan ooit: welke moed hebben we als middenveld en welke vrijheid nemen we om maatschappelijke en politieke veranderingen na te streven en welke strategieën hanteren we?”
Het lijkt me een hele uitdaging.
“Dat is het ook, het betekent dat we ook moeten zoeken naar een andere politieke strategie en op welke manier we onze plek innemen in de politieke ruimte. Femma had tot 2014 de gewoonte om het beleid te beïnvloeden met memoranda die aansloten bij de politieke actualiteit. Binnen de bestaande kaders en via de gangbare manier van beleidsbeïnvloeding probeerden we te werken aan gelijke kansen voor iedereen. Door dit actie-onderzoek werd Femma´s arena ruimer dan die van studiediensten van politieke partijen, commissies of kabinetten. Een droom opent deuren om nieuwe allianties te smeden maar ze kan ook afstand creëren bij het politieke kader. Partijen die openstaan voor je droom, hebben in hun dagdagelijkse politiek werk vooral nood aan input over de politieke agenda van de dag. Wat aan te vangen met een inspirerend verhaal dat niet meteen te vertalen is in actuele dossiers? En wat met partijen die je droom zo onrealistisch vinden dat ze ook voor concrete dossiers niet meer voor je open staan? Femma ziet het als uitdaging om uit haar groter verhaal concrete en actuele actiepunten te distilleren. Zo zetten we bijv. In op een verlenging en het verplicht maken van het vaderschapsverlof omdat deze concrete eis bijdraagt tot een evenwichtiger combinatie van betaalde en onbetaalde arbeid.”
Maar ondertussen moet je je eigen achterban toch ook meekrijgen?
“Natuurlijk is dat even belangrijk. Nu, voor alle duidelijkheid: Femma vraagt niet aan de leden en vrijwilligers om zich massaal achter het voorstel te schragen, maar wel om erover na de denken en erover in dialoog te gaan. Daar werken we ook hard aan, door vorming, gesprekken, publicaties… De basisvraag is: geloven we in de kracht van mensen, geloven we in hun mogelijkheid om te groeien en zelf het heft in handen te nemen? En in welke mate zijn we als organisatie kundig en bereid om te investeren in het versterken van de achterban zodat die de voorhoede wordt in het streven naar maatschappelijke verandering? Voor de komende beleidsperiode -2021-2025- daagt Femma zichzelf uit om zich methodisch te versterken om vrouwen te empoweren om zelf actor te worden in het structureel verbeteren van de samenleving. Het zal tijd, creativiteit en expertise vragen om deze praktijken te ontwikkelen binnen een samenleving die superdivers en geïndividualiseerd is en waarbij vrouwen een hele andere positie innemen en een andere tijdsbesteding hebben dan bijvoorbeeld in de jaren ‘70. Wij geloven erin, het wordt een uitdagende en boeiende tijd!”
Een verandering vindt plaats omdat gewone mensen buitengewone dingen doen.
Barack Obama
Wie is Riet?
- Gastdocent politiserend werken - Eramushogeschool Brussel
- Adjunct Algemeen Directeur bij Femma
- Riet is 40 jaar, gehuwd met Gijs, mama van Jacoba, Ramses en Polly-Jean.
- Haar lijfleuze is ‘The personal is political’. Vrij vertaald: “Je bent echt niet alleen”.
- Fan van Oprah Winfrey omdat ze staat voor openheid, spiritualiteit en veerkracht.
