De vrouwenbeweging Femma, tot 2012 KAV, bestaat dit jaar 100 jaar. Morgen vieren we moederdag. Moeder-zijn is voor veel vrouwen een rol die ze opnemen en intens beleven. Grootmoeder-zijn ligt in dezelfde lijn. (Groot)moeders delen hun ervaringen en inzichten graag met andere vrouwen. Femma is daarvoor al generaties lang een gekend ‘huis van vertrouwen’.
Uit vrouwen geboren
Wij allemaal, mannen en vrouwen, zijn ‘uit vrouwen geboren’ *. Dat is een universeel gegeven en van alle tijden. Moederschap gaat over de unieke ervaringen en betekenisvolle relaties die generaties met mekaar verbinden: moeder-kind, (groot)moeder-(klein)kind. Moederschap gaat tevens over de rollen die vrouwen opnemen in het gezin en in de samenleving. Soms kiezen vrouwen die rollen zelf, maar de verwachtingen van anderen en van de samenleving zijn nooit ver weg. De maatschappelijke context heeft een sterke invloed op de manier waarop vrouwen hun leven concreet vormgeven. Wat een vrije persoonlijke keuze lijkt, is vaak (deels) maatschappelijk bepaald of ‘het persoonlijke is politiek’. Als we terugblikken in de geschiedenis van Femma stellen we vast dat het denken over vrouw- en moeder-zijn in de samenleving en in onze organisatie een hele evolutie meemaakte. Bij de start van onze organisatie had de gehuwde vrouw een drievoudige rol: echtgenote, moeder en huishoudster. Door grote gezinnen en woningen met weinig comfort en hulpmiddelen, was hun werk zwaar, zonder einde, onzichtbaar en onbetaald. Deze vrouwen droegen binnenshuis een grote verantwoordelijkheid. De verdienste van KAV was dat ze vrouwen uit hun huizen, hun fysiek en vaak ook psychisch isolement haalde en kansen tot ontmoeting, ontspanning, bijleren en engagement bijv. als wijkmeesteres , aanbood. KAV verdedigde het ‘kostwinnersmodel’ tot in de jaren ’60. De publicatie De vrouw nu.
Een nieuw statuut (1968) luidde een ommekeer in. Langzaam maar zeker ging nadien de wereld van de vrouw open. Ze kreeg toegang tot betaald werk buitenshuis en diverse maatschappelijke functies en taken. Vandaag combineren vrouwen vele rollen: die van echtgenote, moeder, huishoudster, werknemer, mantelzorger, vrijwilliger en actieve burger, zelf-zorger, ... Vrouwen blijven het grootste deel van het onbetaald werk voor hun rekening nemen. Met het combinatiedossier zet Femma in op ‘evenwichtig en kwaliteitsvol combineren van betaald werk en zorg voor vrouwen en mannen’. Dat is beter voor vrouwen, voor mannen, kinderen en voor de samenleving (www.gerichtopevenwicht.be). We komen later wel eens terug op deze maatschappelijke evolutie en de impact die KAV/Femma daarop had en nog steeds heeft.
De betekenis van (groot)moeder zijn
We vroegen het aan Femmavrouwen anno 2020. De getuigenissen van vijf moeders die intussen ook al grootmoeder zijn, spreken voor zich. Bij het lezen dacht ik spontaan aan de drie componenten van geluk: iets om te doen, iemand om van te houden en iets om naar uit te kijken. En aan het boek ‘De kracht van betekenis. Hoe zin te geven aan je leven’ van Emily Asfahani Smith **.
‘Het mooiste, maar ook het moeilijkste dat er is’.
‘Als kind was ik een fanatieke poppenmoeder, maar eens volwassen zei het moederschap me niet veel. Een boeiende job, een eerste eigen huurwoning, een vriend, veel hobby’s... kinderen krijgen was niet aan de orde. Wat er uiteindelijk voor zorgde dat we toch aan een gezin begonnen, weet ik niet. Maar vanaf de geboorte van onze oudste, stond mijn hele leven in het teken van die kleine wezentjes. Ik gaf mijn job op om voltijds moeder te zijn, een beslissing waar ik nooit één minuut spijt van gehad heb. Dus wat betekent het moederschap voor mij? Heel veel. Ik kan me het leven zonder kinderen niet meer voorstellen. Ze zijn volwassen nu en al lang de deur uit, maar dat maakt het gevoel van hun moeder te zijn er niet minder op. Mijn kinderen zijn mijn vreugde, ook al is de bezorgdheid en de angst dat hen iets zou overkomen bij de prijs inbegrepen. Die kwetsbaarheid is onlosmakelijk verbonden met moeder zijn. Het moederschap is het mooiste, maar ook het moeilijkste dat er is’. (M.V.)
‘Moederdag doet pijn’
‘Als moeder en grootmoeder wil ik kort mijn verhaal doen en tegelijk een oproep lanceren. Ik ben zelf moeder van één dochter die jammer genoeg op vrij jonge leeftijd plots overleden is. Ze vond niet echt haar weg in het leven en hierdoor verliep ons contact vaak moeizaam. De laatste twee jaren van haar leven kreeg ik geen contact meer met haar. Het afscheid bij haar overlijden was voor mij dan ook een tweede afscheid! Het is nu twee jaar geleden maar ik rouw nog steeds. Mijn kleinzoon woont in mijn buurt en ik zie hem regelmatig. Hij helpt mij af en toe met zware taken. We hebben een goed contact. Zijn zus woont verder weg en met haar heb ik vooral telefonisch contact. Ze zijn beiden volwassen en hebben hun eigen leven. Ik ben blij dat ik hen nog heb, omdat ze een deel van de familie zijn, mijn dochters kinderen, wat één van de mooiste dingen was die ze mij kon geven! Dus al vele jaren doet moederdag mij vooral veel pijn omdat ik lang geen moederdag kon beleven met mijn dochter. Mijn beste vriendinnen compenseren het door met een dikke bos bloemen langs te komen: fijn!
Door mijn job als therapeute/lesgeefster en mijn vrijwilligerswerk hoor ik vaak verhalen die op het mijne lijken... en ook de pijn en het verdriet van andere vrouwen. Ik merk dat daar veel te weinig bij stilgestaan wordt. Geen contact meer hebben met je kind is heel zwaar. Op moederdag vergeten we ook wel eens de moeders die hun kind verloren als baby of later... en alle vrouwen die hun kinderwens om een of andere reden niet in vervulling zagen gaan. Daarom: een mooie dag aan ALLE moeders en alle VROUWEN. We beluisteren hen en zetten hen in de bloemen’. (C.C.)
‘Kleinkinderen : een nieuwe rol die m’n leven veranderde’
‘Drie jaar geleden kreeg ik een klein doosje ‘een koffertje vol wensen’ bij de geboorte van mijn eerste kleinkindje. Het is een doosje met 30 wenskaarten bijv. ‘Lieve oma, ik wens je de kunst om van kleine dingen te genieten’. Het was voor mij een heel speciaal moment. Naast de vele rollen die ik reeds vervulde – moeder, dochter, echtgenote, zus, vriendin, buurvrouw, collega – kreeg ik er plots een nieuwe rol van ‘oma’ bij. Het gaf mij een enorm gevoel van dankbaarheid en ontroering. Het grootmoederschap is voor mij als een stralende kroon die ik met fierheid draag!’. (S.D.)
‘Toen wij kleinkinderen kregen veranderde dat het leven van mezelf en mijn man. Tot dan vond ik dat mensen overdrijven wanneer ze over hun kleinkinderen vertellen. Maar eenmaal je zelf kleinkinderen hebt, word je ook zo. We hebben intussen drie kleindochters en zij zijn onze alles: de mooiste, de liefste, de slimste, ... We springen graag in om hen op te vangen. Nu met de Corona gaan we alle dagen zwaaien of achter de draad een praatje maken over hoe hun dag is geweest. Ze missen het om naar ons te komen en vertroeteld te worden. Ik denk vaak: als wij er niet meer zijn, zal ik voortleven in hen. Dat maakt me soms wel verdrietig. Ik zou ze zo graag nog weten vrijen, trouwen en kindjes krijgen. Maar dan moet ik wel nog heel lang leven’. (G.F.)
‘Ik ben een grootouder die haar kleinkinderen in normale tijden zo goed als dagelijks ziet. Ik was voor alle drie fulltime ‘onthaalmoeke’. Op het moment dat het eerste kleinkindje zich aankondigde, gaf ik vol overtuiging mijn baan in het ziekenhuis op. Na de zorg voor m’n eigen kinderen ben ik dus terug aan het zorgen voor drie kleine schatten en dat vind ik gewoonweg zalig; dat is mijn leven! Zorgen zit in mijn bloed. Geen moment heb ik spijt gehad van deze beslissing en voor geen goud van de wereld had ik dit willen missen. Ondertussen zijn ze 8, 5 en 3 jaar. Ik haal hen meermaals per week van school. Omdat zij op wandelafstand van mij wonen vind ik het de normaalste zaak van de wereld dat ze een belangrijk deel van mijn leven en dagelijks geluk uitmaken. De lockdown vanwege de Corona-crisis maakt dat we onze kleinkinderen nu vooral digitaal zien. Maar ik droom al van het moment dat ik mijn kleinkindjes weer in mijn armen zal kunnen sluiten. Ik wens van harte, voor alle grootouders, dat die dag niet al te veraf meer is’. (C.B.)
Meer lezen?
* ‘Uit vrouwen geboren. Moederschap als ervaring en instituut’, geschreven in 1976 door Adrienne Rich (Amerikaanse dichteres, docente, essay-schrijfster, feministe, 1929-2012).
** ‘De kracht van betekenis. Hoe zin te geven aan je leven’, geschreven in 2017 door Emily Esfahani Smith (Psychologe, journaliste, schrijfster over psychologie, filosofie en literatuur, afkomstig van Iraan, groeide op in Montreal en woont nu in Washington).
Emily Esfahani Smith stelt in haar boek ‘De kracht van betekenis’ dat niet het najagen van geluk, maar zin of betekenis geven aan het leven, onze tijd op aarde de moeite waard maakt. Betekenis gaat altijd over verbinden en over bijdragen aan iets wat voorbij gaat aan jezelf. Een betekenisvol leven heeft alles te maken met: (1) het gevoel dat je leven waardevol en nuttig is, (2) een bijdrage leveren aan een hoger doel of plan dat bijdraagt aan het welzijn van anderen en van de samenleving en (3) het idee dat je leven een coherent geheel is, waardoor je je een onderdeel voelt van een groter verhaal en begrijpt wie je bent en waar je vandaan komt.
Wat is jouw verhaal?
Elke vrouw, moeder en grootmoeder heeft haar eigen verhaal. Deel het met anderen, dat doet deugd. Schrijf het eventueel op voor jezelf of voor je (klein)kinderen. Deel het eventueel met Femma.
