Sarah Decoster
-
23/04/2021
We leefden zo kort opeen en de problemen rond de mijnen begonnen. Mijn man was overprikkeld en had gedronken, er waren zorgen over de lening. Toen kwam de eerste slag in mijn gezicht.”
Bovenstaande quote komt uit de mond van Liliane. Ze is één van de moedige getuigen die in de documentaire reeks ‘Als je eens wist’ een kijk biedt in haar traumatische persoonlijke geschiedenis. Het taboe dat rust op partnergeweld is nog steeds groot. Dankzij de documentaire van Hilde Van Mieghem blijft de problematiek niet achter gesloten deuren.
De cijfers liegen niet
Partnergeweld is alomtegenwoordig in onze samenleving. We zetten enkele cijfers op een rijtje:
- In België wordt 1 op de 5 vrouwen en 1 op de 7 mannen geconfronteerd met partnergeweld. Hieronder valt zowel seksueel, fysiek als psychologisch geweld. Hoe zwaarder het geweld, hoe meer mannelijke plegers. Volgens het rapport uit 2010 van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen (IGVM) gaat het in 92% van de gevallen waarin een man partnergeweld ervaart, om psychisch geweld (pesten, kleineren, vernederen,..)
- Minstens 50% van partnergeweld gaat gepaard met seksueel geweld. In België worden gemiddeld tien verkrachtingen per dag geregistreerd, in 48% van de gevallen is de pleger partner of ex-partner.
- Er vallen 150 doden per jaar door partnergeweld. Helaas zijn de dossiers vaak gekend volgens genderexperte Marijke Weewauters, maar werd er vaak te laat of inadequaat ingegrepen.
- Er zijn 39 000 aangiftes van partnergeweld per jaar, dit zijn 107 per dag. Gemiddeld doen slachtoffers pas aangifte na 35 voorvallen. 87% doet nooit aangifte.
Victim blaming
Buitenstaanders begrijpen vaak niet waarom mensen blijven vastzitten in een gewelddadige relatie. Waarom verdedigen ze hun partner? Waarom zijn ze ‘niet vanaf de eerste slag vertrokken?’ Het zijn typische voorbeelden van vragen die de verantwoordelijkheid leggen bij het slachtoffer.
Maar ‘het is niet rechtvaardig om te oordelen met de bril op van iemand die in een veilige situatie zit’ zoals psychiater Marc Van Steenkiste benadrukt. Eén van de vrouwen verwoordt het als volgt: ‘Er zijn momenten dat je helder kan kijken. Maar de stem van angst neemt het over en verdooft je. Het leven gaat verder en je hebt altijd je verantwoordelijkheden. Er is altijd wel een reden om het niet te doen ‘ je kind wordt tien jaar, het is Kerst,… voor je het weet ben je twee jaar verder. Er is nooit een goed moment om van een trein te stappen die rijdt. Wij hadden een huis samen… ik had er de moed en energie niet voor. Ik zag überhaupt geen uitweg, voor mij was dat niet mogelijk’
Ook mannen maken het mee.
Femma Wereldvrouwen erkent dat mannen ook slachtoffer van partnergeweld zijn. Alleen durven ze daar minder voor uitkomen. Onderzoek van het IGVM (2010) toonde aan dat 39% van de mannen tegenover 65% van de vrouwelijke slachtoffers dit durft te delen met iemand. Mannen internaliseren namelijk stereotypes en voelen zich bijvoorbeeld ‘geen echte man’ meer wanneer ze slachtoffer worden van partnergeweld. Dit zorgt ervoor dat het taboe groter is en dat het moeilijker is om naar de politie te gaan.
We benadrukken dat feministische organisaties in België de heersende gendernormen in vraag stellen. Zo verzetten we ons tegen beknottende hokjes en clichématige denkpatronen die onder andere tot uiting komen in de drempels die vaders ondervinden bij het opnemen van ouderschapsverlof, of die jongens hinderen in het kiezen voor zorgberoepen. Femma Wereldvrouwen strijdt al jaren tegen het hardnekkige stereotype ‘dat mannen zich sterk moeten houden’.. Onze collega feministes bij Zij-Kant en Viva SVV zetten een aantal jaren geleden ook een campagne op poten ‘Ook mannen maken het mee’ om dergelijke taboes te doorbreken.
Doorbreek de vicieuze cirkel: Grijp in en maak het bespreekbaar.
Partnergeweld is vaak een vicieuze cirkel, waar plegers en slachtoffers moeilijk uit geraken. Slachtoffers geven vaak aan dat ze hoopten dat iemand hun bij de kraag zou nemen, en hun zou aanmanen om weg te vluchten. De energie, kracht en moed om dit helemaal alleen te doen, ontbreekt. Helaas blijkt dat slechts 3% van de getuigen van partnergeweld naar een hulplijn belt. Mensen zijn vaak bang om ‘zich te bemoeien’ met andermans persoonlijke leven.
Toch is het van levensbelang om zo vroeg mogelijk in te grijpen, ook om de intergenerationele patronen te doorbreken. Maar liefst 170 000 kinderen zijn jaarlijks getuige van geweld tussen ouders in België. Hoe meer negatieve ervaringen als kind, hoe groter het risico om later zelf slachtoffer of dader van huiselijk geweld te worden. Niemand wordt geboren ‘als monster’, zoals voormalig pleger René het verwoordt.
Daders onvoldoende gehoord
René vertelt in de documentaire dat hij zelf naar de politie ging omdat hij een gevaar was voor zichzelf en anderen. Hij ontving enkel het magere advies ‘doe niets waar je later spijt van krijgt’. Een dag later werd hij opgepakt. In de gevangenis kreeg hij begeleiding en therapie en sindsdien heeft hij de nodige handvaten om tijdig uit gespannen situaties te stappen. Jammer genoeg pleegt 70% van de veroordeelde plegers van intrafamiliaal geweld na een veroordeling wél nieuwe feiten.
Wat zijn de grootste struikelblokken en moet er veranderen?
De experten schuiven enkele vaststellingen naar voren die voor velen ongetwijfeld onzichtbare pijnpunten en hiaten blootleggen.
- Marijke Weewauters haalt aan dat er slechts 500 politieagenten zijn opgeleid voor partnergeweld, terwijl dit 1/4de uitmaakt van de geweldmisdrijven.
- De seponeringsgraad in België voor partnergeweld is in België 61%. Dit toont aan dat er nog een grote marge is om dergelijke zaken grondiger te onderzoeken.
- 25% van partnergeweld gaat gepaard met verwurging. 85% heeft geen zichtbare letsels. Slechts 3% zoekt medische hulp. Slachtoffers van eerdere pogingen tot wurgen hebben 7 keer meer kans om slachtoffer te worden van een moord. Desondanks is het geen verzwarende omstandigheid en staat het gelijk aan ‘slagen en verwondingen.
- Partnergeweld is in 70% van de gevallen situationeel, wat betekent dat het veroorzaakt wordt door lange en intense periodes van stress. Een uitgetekend preventiebeleid moet deze factor meer in rekening brengen.
De maatschappelijke kosten van partnergeweld zijn enorm. Daarom roept Femma Wereldvrouwen op om dringend meer te investeren in vormingen en experts. Verder is er nood aan meer vrijwilligers en personeel bij de verantwoordelijke instanties en diensten. Meerdere slachtoffers geven aan dat deze niet voldoende bereikbaar zijn.
De experten formuleren een aantal belangrijke aanbevelingen om de genoemde hindernissen te overkomen.
- Maak vluchtcentra gratis
- Probeer waar kan de pleger te plaatsen en niet het slachtoffer
- Maak van wurgen in de wetgeving ‘poging tot doodslag’.
- Maak van seksueel geweld en stalking een verzwarende omstandigheid
- Leid àlle politiemensen op voor seksueel- en partnergeweld en luister naar experts
- Hou er rekening mee dat in situaties van partnergeweld co-ouderschap geen goed idee is
- Voor leden van justitie: communiceer en benadruk dat je de slachtoffers gelooft, ook wanneer er onvoldoende tastbaar bewijs is
- Het budget voor partnergeweld ook moet gaan naar behandeling van plegers. Een laagdrempelige hulplijn waar mensen anoniem en gratis terecht kunnen, zou preventief mensen met neiging tot geweld een halt toe kunnen roepen.
Familie, buren, verre kennissen of toevallig omstaanders: wanneer je signalen oppikt, laat dit niet zomaar ongemerkt passeren. Samen doorbreken we de stilte. Zoals Pascale Franck van het Family Justice Center het mooi verwoordt: we moeten durven prioriteiten stellen om de veiligheid van de volgende generaties te vrijwaren.
Instanties en organisaties waar je terecht kan
Femma Wereldvrouwen wil een megafoon zijn voor de onderstaande organisaties en instanties! We verwijzen je graag door naar volgende sites en brochures.
Fysieke instanties
- Als slachtoffer en steunfiguur kan je een Zorgcentra na Seksueel Geweld bellen of mailen of (met een slachtoffer) naar een Zorgcentra na Seksueel Geweld gaan
- Slachtofferhulp van het CAW kan je informatie geven, begeleiden en emotioneel ondersteunen-Slachtofferhulp | CAW / Opvang | CAW
- De huisdokter / apotheek / ziekenhuizen of andere medische instanties
- Leerkrachten- scholen en andere onderwijsinstanties- meld signalen
Telefonisch
- Bel 1712
- Bel de politie op het nummer 101 in geval van nood en doe aangifte
- Bel het noodnummer 112 voor dringende medische hulp
Punt vzw – maak een punt van seksueel geweld
Lees de gids voor steunfiguren – zorg voor slachtoffers van seksueel geweld van Dr Ines Keygnaert: NL Gids voor steunfiguren van slachtoffers van seksueel geweld ZSG.pdf
Vzw zijn zet zich in tegen geweld
Family Justice Center Regio | FJC – Veilig thuis (fjc-veiligthuis.be)
Horen zien praten Partnergeweld | Horen zien en praten / Test je relatie | Horen zien en praten
Partnergeweld (1712.be)
Raadpleeg het vertrouwenscentrum kindermishandeling: Vertrouwenscentrum Kindermishandeling (vertrouwenscentrum-kindermishandeling.be)
MOVEMEN is een initiatief dat meewerkt aan een positieve invulling van mannelijkheid, en toont dat mannen zich ook kwetsbaar mogen opstellen
I.T.ER. is een website voor plegers. Ook voor familieleden is er een website.
Meer lezen? Triene-Mie Le Compte, één van de getuigen uit de docu, schreef het boek ‘Als liefde overleven wordt'
Bronnen
