Amy Indjai van ikrouw.be is rouwcoach en begeleidt mensen die verlies hebben doorgemaakt, in hun rouwproces. De interesse kwam er vanuit haar eigen ervaringen met verlies. ‘Ik vind het heel spijtig dat voor sommige mensen een verliesverhaal de rest van hun leven negatief beïnvloedt.’
Wat is rouw precies?
Amy Indjai: ‘Voor mij is rouw een aanpassingsproces en een zoektocht naar wie je bent na het verlies van een dierbare. Je stelt jezelf de fundamentele vraag: ‘wie ben ik zonder de ander?’ Rouwen is voor mij daarom een kans om dichter bij jezelf te komen. Rouw is blijvend, maar het evolueert wel.’
Wat is het verschil tussen een rouwcoach, een rouwdoula en een therapeut of psycholoog?
‘De term ‘doula’ komt uit het Grieks en betekent zoveel als dienende vrouw. Iemand die altijd beschikbaar is als je vragen, angsten of onzekerheden hebt, in dit geval in de laatste levensfase.
Een therapeut of psycholoog is veel meer gericht op het luisteren en ruimte geven. Om je verdriet echt te laten binnendringen, en om aan introspectie te doen.
Een rouwcoach gaat die inzichten veel meer omzetten in actie, en werkt naar bepaalde doelen toe. Dat kan gaan van weer uit je bed raken tot opnieuw in staat zijn om met gezamenlijke vrienden af te spreken en te connecteren. Een psycholoog doet dat uiteraard ook, maar de focus is anders. Daarnaast is het traject bij een rouwcoach minder lang, en wordt er ook geen diagnose gesteld.’
Hoe gaat een rouwcoach in de eerste fase te werk?
‘In rouw is er in eerste instantie een soort van stilstand nodig: verstilling, vertraging en ruimte voor al die gevoelens. Als je met de auto rijdt, kan je niet opeens van de achteruit naar je eerste versnelling koppelen. Je moet altijd even in neutraal gaan staan. Dat is rouw, even stilstaan. Pas van daaruit kan je schakelen.’
Stilstaan en dingen onder ogen zien, lijkt me wel iets dat veel moed vergt.
‘Dat is zo. Ruimte maken vergt moed. De mensen die bij mij komen, vind ik ook echt moedige mensen. We leven in een snelle maatschappij waarin alles als de bliksem moet opgelost raken. Maar dat is tegengesteld aan de natuur van rouw. En je hebt ook de hele maatschappij die maar verder draait. Het is helemaal niet zo evident om als rouwende te zeggen dat je even niet wil meedraaien in die mallemolen van werk, gezin en sociale verplichtingen.’
Wat doe je wanneer mensen je verdriet minimaliseren?
‘Wanneer mensen je verdriet minimaliseren, geven ze het in feite geen bestaansrecht. Dat is het ergste wat er is. Mensen doen dat meestal vanuit goede bedoelingen, om je te sussen, maar dat maakt jouw verdriet opeens heel klein.’
Wat zijn de grootste misvattingen over rouw?
‘Dat het overgaat en dat het op te lossen is. En dat het een jaar duurt. Dat hoor je ook vaak: dat er een tijdslimiet op staat. En dat er bepaalde fasen zijn in een rouwproces, waarbij mensen dan denken dat ze ‘niet goed bezig zijn’, als ze nog maar aan stap drie zitten van het vijfstappenplan van rouw. Maar rouw werkt niet zo. Rouw is niet lineair, en ook niet meetbaar. Iedereen heeft zijn of haar eigen proces.’
Kan je verdriet ooit volledig verwerken of ‘oplossen’?
‘Moet verdriet ooit opgelost worden? Zou het niet raar zijn als je iemand verliest en daar helemaal niets bij voelt? Is verdriet en pijn ook niet gewoon mooi? Het is een gevoel en een emotie die gewoon nodig is. Het is doordat je verdriet kan voelen, dat je ook blijdschap kan voelen. Verdriet komt ons iets vertellen, verdriet vraagt onze aandacht, zorg en tijd. Ik denk dat er altijd een stukje verdriet zal zijn. Oplossen doet het niet, maar het verandert van vorm.’
Mannen en vrouwen voelen beiden verdriet, maar tonen het anders. Wat zijn de verschillen, en hoe kan je die verklaren?
‘Wanneer mannen bij mij in begeleiding komen, moet ik hen altijd extra op het hart drukken dat ze hun gevoelens mogen uiten, en dat ze gerust mogen huilen. De meeste mensen die huilen, excuseren zich daarvoor, maar mannen doen dat sneller en vaker. Bij mannen heeft rouwen een extra lading, want van hen wordt niet even snel geaccepteerd dat ze rouwen, en wordt er verwacht dat ze te allen tijde sterk zijn. Mannen hebben het dus zeker niet makkelijk om in hun rouw te staan, en daar mag gerust wat meer aandacht voor komen.’
Wat met koppels die gezamenlijk rouwen, bijvoorbeeld om een kind? Vaak zorgt de verschillende verwerking voor een breuk in de relatie. Hoe kan je op een juiste manier omgaan met die verschillen?
‘Dat is inderdaad een bijzonder moeilijke situatie voor een koppel. Het is al moeilijk om er voor onszelf te zijn wanneer we rouwen, laat staan voor de andere.
Wanneer je samen iemand verliest, zullen beide partners een heel andere verwerkingsdynamiek hebben. De relaties van beide partners tot de overleden persoon zijn in eerste instantie al verschillend. Zo was de ene partner misschien regelmatig thuis met het kind, en plande de andere partner er af een toe een vrije dag voor in. Wanneer het kindje dan komt te sterven, dan zullen er voor de andere partner wat gaten in de agenda komen, maar voor de ene valt er dan plots een heel dagdeel weg. Dat zorgt voor een eerste verschil.
Het tweede verschil ligt in hoe partners ermee omgaan. Soms wil de ene partner er net veel over praten, maar wil de andere partner zich liever terugtrekken of actieve dingen gaan doen.
En daar beginnen de problemen. De ene heeft de andere nodig, maar kan er niet volledig zijn voor de partner. Dat kan soms heel eenzaam zijn. Je zit allebei dan met een grote pijn, en die kan niet opgelost worden door de andere.
Tegelijk is verdriet iets dat überhaupt niet opgelost kan raken. Iedereen heeft daarbij een ander proces. Wees dus niet boos op je partner als die het leven sneller lijkt op te pikken. Kijk naar wat jij zelf nodig hebt in je eigen proces, maar geef tegelijk wel de ruimte voor de emoties en de verwerking van de andere.’
Wat wanneer het overlijden zich lang op voorhand aankondigt? De persoon in kwestie is palliatief, of is niet meer in goede gezondheid. Kan je je daar ooit op voorbereiden?
‘Ook al weet je dat het gaat komen, een overlijden zal je altijd raken in het moment. Wanneer iemand palliatief is, start er in feite al een eerste rouwproces. Het helpt om je te focussen op de dingen die je de stervende nog wil zeggen of wat jullie samen nog willen doen. Dat werkt uiteraard ook omgekeerd. Vraag de stervende ook wat die van jou nog nodig heeft om in vrede te kunnen gaan.
Wat ik vaak merk bij mantelzorgers is dat ze in die periode heel vaak ‘sterk’ door het leven willen gaan voor de persoon die palliatief is. Maar misschien is dat net het moment voor kwetsbaarheid. Anders ga je voorbij aan wat je voelt, en wat je nodig hebt. Daarom kan begeleiding voor en bij het sterven heel waardevol zijn.’
Wat zijn je tips voor wanneer je worstelt met een rouwproces?
‘Het is goed om bij jezelf te onderzoeken wat je net nodig hebt, en die noden ook uit te spreken naar de mensen om je heen. Zo kunnen ze daarmee rekening houden, en kunnen ze er voor je zijn. En als je het gevoel hebt dat je niet echt een persoon in je omgeving hebt op wie je echt kan steunen, dan is het een goed idee om externe hulp te zoeken. Dat hoeft niet meteen een therapeut of rouwcoach te zijn, maar vaak vind je al troost bij lotgenotengroepen, waar je ook terechtkan. Dat is laagdrempeliger.’
Zijn er ook valkuilen in een rouwproces?
‘Het is ergens aan de rouwende om zelf aan diens omgeving aan te geven wat die nodig heeft. Als je zelf rouwt, en je vermoedt dat rust en stilte je goed gaat doen, communiceer dat dan ook aan de mensen rondom jou. Of misschien wil je gewoon eens kort mijmeren over een herinnering aan de overledene(n), of wil je dat de personen rondom jou je vragen hoe het nu eigenlijk gaat. Vaak verwijten rouwenden de mensen rondom hen, maar hebben ze zelf nooit echt gezegd wat ze nodig hebben.’
Hoe kan je iemand ondersteunen die rouwt?
‘Door echt ten volle te luisteren naar wat die persoon zegt of niet zegt. Luister niet vanuit een veronderstelling, maar stel je echt open voor het mogelijke antwoord. Vraag wat die persoon nu nodig heeft. Vraag wat je nu kan bieden. Ook het gesprek aangaan over de overledene, kan erg goed doen voor de rouwende. Het is iets heel fragiels, dus je polst best extra voorzichtig, maar het kan ook voor heel mooie momenten zorgen.
Daarnaast is het ook goed om de kleine persoonlijke overwinningen van de rouwende wat extra te belichten. Uit je bed komen, de kat eten geven en iets te eten maken voor jezelf, lijken voor jou misschien heel banaal. Maar voor iemand die rouwt zijn dat echt mijlpalen.’
Amy, dankjewel voor het interview!
