Waarom vrouwen sneller overlijden aan een hartinfarct

In haar boek ‘Het vrouwenhart’ breekt de Nederlandse cardioloog Janneke Wittekoek een lans voor genderdivers medisch onderzoek en kaart ze de verschillen aan tussen het vrouwen- en het mannenhart. Dat is belangrijk om een hartaanval bij vrouwen beter te detecteren. Want hoewel hartkwalen voornamelijk gezien worden als een mannenprobleem, hebben vrouwen net meer kans om eraan te overlijden. 

Waarin verschilt het vrouwenhart van het mannenhart? 
Janneke Wittekoek: ‘Anatomisch gezien zijn ze hetzelfde, maar er is een belangrijk verschil in de manier waarop de bloedvaten rond het hart dichtslibben. Wanneer mannen blootgesteld worden aan risicofactoren, ontstaat er een lokale ophoping van cholesterol in de wand van het bloedvat. Bij vrouwen gebeurt het dichtslibben op een andere manier. Hun bloedvaten slibben overal een beetje dicht, het is veel verspreider. Je kan het vergelijken met wat er gebeurt wanneer mensen te veel eten. Mannen krijgen dan vaak een buikje, terwijl vrouwen over hun hele lichaam wat dikker worden.’ 

Zijn die verschillen van belang bij de diagnose van hartproblemen? 
‘Absoluut, want ze veroorzaken verschillende symptomen. Die lokale obstructie bij mannen belemmert de doorstroming van het bloed en dat veroorzaakt de klassieke hartklachten: bij zware inspanning krijgt de patiënt omwille van die afsluiting een drukkende pijn op de borst die uitstraalt naar de linkerarm.  Omdat bij vrouwen het dichtslibben zo geleidelijk gebeurt, treden er spasmen op. Wat vrouwen dan vaak merken is een beklemming op de borst. Maar wanneer je hen dan vraagt of ze die beklemming ook merken tijdens een zware inspanning, zeggen ze meestal dat ze tijdens een inspanning net geen problemen hebben. En dat is logisch, want op het moment van inspanning staan die kleine bloedvaatjes wagenwijd open. Het is pas nadien, wanneer ze ontspannen, dat dat beklemmende gevoel opkomt.  Maar wanneer je als cardioloog dan hoort dat ze tijdens een zware inspanning geen klachten hebben, dan schrap je een obstructie nogal makkelijk van je lijstje.’ 

Worden hartproblemen bij vrouwen soms ook over het hoofd gezien omdat ze te snel aan stress of hormonale schommelingen worden toegeschreven? 
‘Heel veel vrouwen met hartklachten komen op spreekuur wanneer ze in de overgang zijn. Wat logisch is, want door de hormonale wisselingen worden de bloedvaten gevoeliger en de afname van oestrogeen zorgt voor een stijging van de bloeddruk. Wanneer een vrouw dan met hartklachten komt, worden die inderdaad nogal makkelijk afgeschreven als overgangsklachten.  Ik moet wel zeggen dat vrouwen er soms toe bijdragen dat hun klachten niet serieus genomen worden, want vrouwen hebben nogal eens de neiging hun klachten te banaliseren of weg te verklaren. Als ik hen vraag of ze pijn hebben in hun linkerarm, dan zeggen ze bijvoorbeeld: ‘Ja, maar ik heb een zware boodschappentas gedragen.’ Die manier van communiceren vertraagt natuurlijk de diagnosestelling. Het is daarom echt belangrijk dat vrouwen duidelijk over hun symptomen communiceren en ze niet zelf gaan uitleggen.’  

Hartproblemen bij vrouwen blijven dus vaak langer verborgen?  
‘Ja, en dat heeft natuurlijk gevolgen. Als dan tien jaar later het eerste infarct zich aandient, is dat infarct meteen zwaarder. Daardoor is de kans op overlijden na dat infarct ook groter dan bij mannen.’ 

Hart- en vaatziekten staan op de eerste plaats als doodsoorzaak bij vrouwen in Vlaanderen. Kan u adviezen geven om deze aandoening te helpen voorkomen? 
‘Zeker en vast, preventie is erg belangrijk in de cardiologie. Want wanneer je de spreekkamer van de cardioloog binnenstapt met dichtgeslibde bloedvaten is het eigenlijk al te laat. Het goede nieuws is dat je tachtig procent van de hart- en vaatziekten kan voorkomen door je leefgewoonten aan te passen.  Het slechtste wat je voor je hart kan doen, is roken. Dus stoppen met roken is sowieso een must. En het beste is bewegen. Zo hou je je bloedvaten in conditie wanneer ze hun elasticiteit verliezen. Je hoeft daarom niet intensief te gaan sporten, als je maar regelmatig en voldoende beweegt. Ook heel belangrijk voor specifiek het vrouwenhart is stressmanagement. Het vrouwenhart is erg stressgevoelig. Stress zorgt voor snelle bloeddrukwisselingen en die hebben een negatief effect op de motoriek van de kleine bloedvaten. Maar het leven is de laatste decennia erg druk geworden voor vrouwen, ze moeten een hoop ballen tegelijk in de lucht houden. Dat heeft zijn weerslag op het hart. Een laatste tip is om zo natuurlijk mogelijk te eten en bewerkt voedsel te vermijden. Ik zeg altijd dat je best niet eet wat onze grootmoeders niet als voedsel zouden herkennen.’ 

Artikel verschenen in Femma-magazine januari 2022
Foto: Suzanne Muller