Kinderrechtenorganisatie UNICEF pleit voor universele, betaalbare en toegankelijke kinderopvang voor alle kinderen. Toch blijft kwaliteitsvolle kinderopvang een heikel punt. Nochtans blijkt dat een kwalitatieve kinderopvang in de eerste plaats belangrijk is voor kinderen zelf. Het is een plek waar kinderen gestimuleerd worden in hun ontwikkeling. Ze trainen er hun sociale vaardigheden door van jongs af aan respectvol te leren omgaan met leeftijdsgenootjes. Ook bouwen kinderen hierdoor een gezonde dosis zelfstandigheid op.
Een investering in het kind
Kinderopvang is een investering in het kind, en kan zelfs bepaalde ongelijkheden in de kiem smoren. Sommige kinderen komen namelijk met een taalachterstand aan op school. Die achterstand is tot een paar jaar nadien nog na te voelen. Als je dus aan kansenongelijkheid wil werken, dan is voorschools onderwijs het beste middel, aldus Sophie Van Gool, auteur van het boek ‘Waarom vrouwen minder verdienen’. ‘Als je geld uitgeeft aan onderwijs en opvang, zorg je ervoor dat het kind met minder of zelfs geen taalachterstand op school toekomt, waardoor het later ook meer kans heeft op de arbeidsmarkt en de maatschappij in zijn geheel. Kinderopvang is dus meer dan alleen opvang: het heeft ook een belangrijke pedagogische waarde.
Daarom is het een goed idee om kinderopvang betaalbaar, en indien mogelijk zelfs gratis te maken voor gezinnen die extra kwetsbaar in de maatschappij staan. Kinderopvang wordt voortaan voor 14 euro fiscaal aftrekbaar in plaats van voor 13 euro per dag per kind. Aangezien Vlaamse ouders gemiddeld per dag 14,16 euro per dag neertellen voor kinderopvang per kind, is dat dus zeker een stap in de goede richting. Ook volgens Oud-EU-ambtenaar Julius Op De Beke is dit de beste oplossing om zowel de kansengelijkheid van kinderen te bevorderen, als ervoor te zorgen dat vrouwen niet gedwongen zijn in deeltijd te werken om de zorg van hun kinderen op zich te nemen. Zo kunnen ze meer deelnemen aan betaalde arbeid. Dat verhoogt op zijn beurt dan weer de financiële zelfstandigheid van vrouwen. Toch is het belangrijk dat kinderopvang intrinsiek kwalitatief is, en dat het niet enkel wordt aangewend als tewerkstellingsinstrument, of als winstpost.
Nijpend tekort aan opvang en begeleiders
Een positieve omgeving voor het kind, waar ook de ouders de vruchten van plukken, is natuurlijk enkel mogelijk wanneer er voldoende begeleiders per kind aanwezig zijn, en wanneer er sprake is van goede werkomstandigheden in de sector. Helaas wringt daar het schoentje. Momenteel is er een nijpend tekort aan crèches en naschoolse opvang, maar ook aan begeleidsters. Zo’n 95 procent van de kinderbegeleiders is immers vrouw.
De recente nieuwsartikels liegen er niet om: ‘Recordaantal vacatures in de kinderopvang: stevenen we af op een crisis in de sector?’, kopte VRT NWS op 23 september. Het groot tekort wordt veroorzaakt door een aantal factoren. De werkdruk is moordend. Zo getuigt een van de begeleidsters voor het nieuws dat ze blaasontstekingen krijgt omdat er gewoonweg geen tijd is voor plaspauzes. Dit fysiek en mentaal zwaar beroep wordt niet gewaardeerd met een mooi loon, allesbehalve zelfs: zo bedraagt het netto maandloon van een kinderbegeleidster van 32 jaar in 4/5 maar 1600 euro. Het mag niet verbazen dat dat maar weinig nieuwe en gemotiveerde werkkrachten aantrekt.
Zorgberoepen zijn spijtig genoeg onderbetaald, hoezeer de Coronacrisis ons ook liet inzien dat die de maatschappij net laten draaien. Voor een verklaring halen we de Wet van Sullerot erbij. De Franse sociologe Evelyn Sullerot ontdekte al in de jaren zeventig dat zodra er meer vrouwen aan het werk gaan in een bepaalde sector, het aanzien en het salaris van een sector daalt. In de afgelopen jaren traden verschillende economen die theorie ook bij. Met andere woorden: het werk van vrouwen wordt minder gewaardeerd dan dat van mannen. Ook Vandenbroeck bevestigt dat: ‘zorgarbeid is vrouwenarbeid, en dus ondergewaardeerd.’
Een goede omkadering voor kinderopvang is belangrijker dan ooit, aldus Michel Vandenbroeck , professor familiepedagogie aan de Universiteit van Gent. ‘Nooit in de geschiedenis hebben we zo een groot deel van de opvoeding van de jongste kinderen toevertrouwd aan mensen buiten de familie. Dat vraagt dat we goed zorgen voor de mensen die zorgen voor onze kinderen. Niet alleen op de Dag van de kinderbegeleider. Maar elke dag.’
Ook commercialisering van de sector kan geen duurzaam antwoord bieden: zorgen kan niet zomaar tot winstgevende activiteit worden gemaakt. Het kan namelijk leiden tot mensonterende toestanden, zoals eerder al in woonzorgcentra werd aangetoond. Ook tonen buitenlandse voorbeelden van onder andere Canada, Nederland en Frankrijk aan dat dit een ‘race to the bottom’ tot gevolg heeft zowel in kwaliteit van dienstverlening als arbeidsvoorwaarden voor het personeel.
Kinderopvang is een essentieel recht, geen middel om mensen langer aan het werk te houden. Een slimme maatschappij schat dit naar waarde en maakt werkt van een kwaliteitsvolle kinderopvang, die voor iédereen toegankelijk is. De samenleving als geheel plukt hier de vruchten van: kinderen ontwikkelen zich ten volle en volwassenen zijn in staat om zorg werk en vrije tijd evenwichtig te combineren.
Bronnen
HIVA (2019). Het gebruik van en de behoefte aan kinderopvang https://hiva.kuleuven.be/nl/nieuws/nieuwsitems/het-gebruik-van-en-de-behoefte-aan-kinderopvang-in-Vlaanderen-20190912
Van der Werf, W. M., Slot, P., Kenis, P., & Leseman, P. (2020). Hybrid organizations in the privatized and harmonized Dutch ECECsystem: Relations with quality of education and care. Early Childhood Research Quarterly, 53, 136-150.
Interview Vandenbroeck (2021- 12 oktober)
Verhaeghe, L. (2021, 24 september). Recordaantal vacatures in de kinderopvang: stevenen we af op een crisis in de sector? VRT NWS- Geraadpleegd via https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/09/23/nooit-zoveel-vacatures-in-de-kinderopvang-wordt-de-druk-op-de-s/
