Wat is de genderpensioenkloof?
Vrouwen moeten in België gemiddeld rondkomen met een pensioen dat 31,9% lager ligt dan dat van mannen. Vrouwen ontvangen niet enkel een lager wettelijk rustpensioen (eerste pijler). Ze trekken ook qua aanvullend pensioen (tweede pijler) aan het kortste eind. Minder vrouwen hebben recht op een aanvullend pensioen (40% van rechthebbenden zijn vrouw tov 60% man). En het aanvullend pensioen van vrouwen bedraagt gemiddeld maar de helft van dat van mannen. Dit maakt dat vrouwelijke gepensioneerden een hoger risico lopen op armoede en vaker beroep doen op een Inkomensgarantie voor Ouderen (IGO). Dit is een uitkering voor 65-plussers die niet over genoeg financiële middelen beschikken.
Oorzaken genderpensioenkloof
De genderpensioenkloof kent meerdere oorzaken. Zo werken vrouwen vaker in sectoren en jobs die lagere lonen uitkeren en minder investeren in aanvullend pensioen. Maar vrouwen bouwen vooral minder pensioenrechten op doordat ze een kortere loopbaan hebben en veel vaker deeltijds werken dan mannen (42,5% tov 11,8%).De gemiddelde loopbaan van vrouwen is 36,6 jaar tegenover 42,2 jaar bij mannen. Daar speelt de vele onbetaalde zorg die vrouwen opnemen een grote rol.
Hoe de genderpensioenkloof dichten?
De pensioenen weerspiegelen de ongelijkheid op de arbeidsmarkt en versterken ze soms. De genderpensioenkloof dichten, betekent in de eerste plaats dus de ongelijkheid op de arbeidsmarkt en de ongelijke verdeling van onbetaalde zorg aanpakken. De recepten daarvoor zijn bekend: voldoende toegankelijke en kwaliteitsvolle kinderopvang, toegankelijke en laagdrempelige zorgverloven, een nieuwe norm voor voltijds werken, stereotypen en discriminatie bestrijden, …
In tussentijd is het belangrijk dat de pensioenhervorming zelf rekening houdt met èn corrigeert voor de ongelijkheid op de arbeidsmarkt en de ongelijke verdeling van onbetaalde zorg. Dat doen we door in te zetten op:
- Een sterk wettelijk pensioen
Voor Femma Wereldvrouwen is het belangrijk dat de regering blijft inzetten op een sterk wettelijk pensioen (eerste pijler). Dat is het meest solidair. Het aanvullend pensioen (tweede pijler) en het individueel pensioensparen (derde pijler) leiden tot meer ongelijkheid tussen individuen. Bovendien houden ze, in tegenstelling tot het wettelijk pensioen, geen rekening met periodes dat je niet betaald werkt, de zogenaamde gelijkgestelde periodes.
- Geen extra voorwaarde voor minimumpensioen
Het wettelijk minimumpensioen van 1500 euro (voor een volledige loopbaan) waar de regering al over besliste, is een stap in de goede richting. We zijn echter bezorgd over de toegangsvoorwaarden die mogelijk verstrengd worden. Tot nu toe was een loopbaan van 30 jaar, inclusief gelijkgestelde periodes voldoende. Nu wil men er ook een voorwaarde met betrekking tot effectief gewerkte jaren, zonder gelijkgestelde periodes, aan koppelen. Sommigen stellen 10 jaar voor, anderen 20 jaar. Uit cijfers die federaal parlementslid Nahima Lanjri opvroeg, blijkt dat bij de voorwaarde van 10 jaar 38 procent van de vrouwen hun recht op een minimumpensioen verliest. Wordt de voorwaarde op 20 jaar gelegd, dan zou meer dan 60 procent van de vrouwen hun recht verliezen. We pleiten er dan ook voor om de voorwaarde van effectieve tewerkstelling niet in te voeren of ze op zijn minst zo vorm te geven dat vrouwen niet extra getroffen worden.
- Deeltijds werk meer laten meetellen in pensioenopbouw
De minister van Pensioenen stelt zelf voor om de berekening van het minimumpensioen zo te moduleren dat deeltijdse werknemers er meer baat bij hebben. Een jaar wordt in haar voorstel als voltijds beschouwd vanaf 208 dagen in plaats van 312 dagen nu. Wie halftijds werkt (156 dagen), zou zo recht hebben op een minimumpensioen dat 75% bedraagt van het voltijds pensioen in plaats van 50% nu. Dit kan, gecombineerd met de afschaffing van de samendrukking van deeltijdse arbeid, een positief effect hebben voor de vele vrouwen die deeltijds werken.
- Behoud van de gelijkgestelde periodes
Voor vrouwen is het uitermate belangrijk dat de gelijkgestelde periodes voor zowel het wettelijk pensioen als het minimumpensioen behouden blijven. Uit cijfers van 2013 blijkt dat ongeveer 37% van de loopbaan van vrouwen bestaat uit gelijkgestelde periodes. Bij mannen is dit 30%. Dit omvat zowel periodes van werkloosheid, ziekte en invaliditeit, moederschapsrust, jaarlijkse vakantie, deeltijds werk met behoud van rechten, …
- Toegankelijker maken van vervroegd pensioen
De maatregelen in het verleden die de toegang tot vervroegd pensioen moeilijker maakten, treffen vrouwen extra hard. Vandaag kunnen werknemers met vervroegd pensioen op 63 jaar, wanneer ze een loopbaan hebben van 42 jaar. Gezien de gemiddelde loopbaan van vrouwen 36,6 jaar bedraagt tegenover 42,2 jaar bij mannen, is het voor vrouwen moeilijker dan voor mannen om vervroegd op pensioen te gaan. We vragen dan ook om het vervroegd pensioen toegankelijker te maken voor een grotere groep van personen. Specifiek ook voor vrouwen met zware beroepen of grote zorgverantwoordelijkheden.
- Invoeren van de pensioensplit
Binnen een sterke eerste pijler zijn we als Femma Wereldvrouwen voorstander van de invoering van een pensioensplit. Bedoeling van de pensioensplit is om de opgebouwde pensioenrechten die je als koppel opbouwt, samen te tellen en te verdelen over beide partners. Je kan het zien als een vorm van solidariteit binnen een koppel en een waardering van de onbetaalde zorgarbeid. De pensioensplit mag volgens ons wel niet tot verarming leiden en dient zowel van toepassing te zijn op gehuwde koppels als wettelijk samenwonende koppels.
De genderpensioenkloof gaan we niet dichten met een pensioenhervorming alleen. Daarvoor moet vooral de ongelijkheid op de arbeidsmarkt en in het huishouden aangepakt worden. Afhankelijk van de keuzes die de beleidsmakers maken, kan de genderkloof echter toenemen of verkleinen. Laten we gezamenlijk kiezen voor die laatste piste.
