Aanleiding voor experiment
De motivatie om te experimenteren met de kortere werkweek kwam vanuit de vaststelling dat heel wat IJslandse werknemers lange werkuren klopten en een slechte combinatie ervaarden tussen werk, zorg en vrije tijd. Daardoor waren ze vaak uitgeput, werkten ze niet heel erg productief en moesten ze dus lange uren kloppen. De initiatiefnemers, zijnde de stad Reykjavik en de IJslandse regering, wilden onderzoeken of ze die vicieuze cirkel konden doorbreken. Kan de kortere werkweek ervoor zorgen dat mensen productiever werken en een betere combinatie van werk, zorg en vrije tijd ervaren?
Opzet onderzoek
Werkplaatsen die wilden overstappen op de kortere werkweek moesten dit goed motiveren. Ze dienden aan te geven hoe ze de vermindering in uren zouden opvangen zonder dat de productiviteit en de dienstverlening daalde en hoe ze dat zouden meten.
Eenmaal geselecteerd, werden de werknemers regelmatig bevraagd aan de hand van vragenlijsten over hun levenskwaliteit, stress, werktevredenheid en werkdruk. Ze namen ook deel aan groepsgesprekken over de combinatie van werk, zorg en vrije tijd, familiale stress en veranderingen op het werk. Terzelfdertijd werd ook de productiviteit en de dienstverlening gemonitord op organisatieniveau. De ervaringen en scores van deze werknemers werden dan weer vergeleken met ervaringen en scores van werknemers van bedrijven die niet overstapten op de kortere werkweek.
Resultaten
Een kwaliteitsvollere combinatie van werk, zorg en vrije tijd.
De kortere werkweek had een positief effect op de combinatie van werk, zorg en vrije tijd. Betrokken werknemers hadden het gevoel dat hun werk en privéleven meer in harmonie was. Werknemers waren over het algemeen meer tevreden over hun werkuren en voelden minder de nood om deeltijds te gaan werken.
Ze vonden het makkelijker om de huishoudelijke taken tijdens de week te organiseren zodat ze tijdens het weekend meer tijd konden spenderen met hun familie en partner. Bovendien zorgde de kortere werkweek ook voor een eerlijkere verdeling van huishoudelijke taken binnen het gezin. Mannen namen vaker een groter deel van het huishouden op zich. Wat positief was voor de stress in het huishouden.
Voor sommigen had de kortere werkweek ook tot gevolg dat de ochtendrush naar school of het werk relaxter verliep.
Geen extra overuren en gestegen productiviteit
De bedenking dat mensen in een kortere werkweek, gewoon meer overuren gaan maken, bleek ongegrond. Deelnemende werknemers slaagden er effectief in om minder uren te werken. Dat kwam omdat organisaties hun arbeidsorganisatie en de cultuur op de werkvloer aanpasten. Vergaderingen werden ingekort, onnodige taken geschrapt, werkroosters aangepast, … Dit zorgde ervoor dat overuren, met de occasionele uitzondering, meestal niet nodig waren. Opmerkelijk, ook managers slaagden erin om hun werkuren te doen dalen. Zij vonden dit zelf een belangrijk signaal naar de rest van het personeel toe.
De kortere werkweek had bovendien geen negatief effect op de productiviteit of de dienstverlening van de betrokken organisaties. Over het algemeen bleef die op hetzelfde niveau of steeg ze zelf in de kortere werkweek.
Meer welzijn
In vergelijking met de controlegroep ervaarden vele werknemers in de kortere werkweek een stijging van hun welzijn. Sommige werknemers bleven op hetzelfde niveau, maar velen kenden een toename in motivatie en werktevredenheid. Ze voelden zich energieker en minder gestresseerd. Daardoor hadden ze meer energie voor sport, vrienden en hobby’s.
Vervolg
De positieve ervaring met de kortere werkweek zorgde ervoor dat vakbonden en werkgevers besloten om het systeem uit te breiden naar de rest van de beroepsbevolking. Sinds de zomer van 2021 heeft al 86% van de beroepsbevolking in IJsland de werkweek ingekort of toegang tot mechanismen om de arbeidstijd in te korten.
Het volledige onderzoeksrapport kan je hier lezen
