Je bent zonder twijfel ooit al eens beschaamd geweest omdat je je regels had. Terwijl dat uiteraard de normaalste zaak van de wereld is. Menstruatie is spijtig genoeg nog steeds een taboe. Je praat er niet over, tenzij op fluistertoon en enkel met de vriendinnen. Maar wat als je niet enkel beschaamd bent om je menstruatie, maar ook om het feit dat je niet genoeg financiële middelen hebt om maandverband of tampons te kopen? Menstruatie-armoede, heet dat, en Caritas Vlaanderen noemt het ‘een dubbel taboe’. Want over armoede spreek je ook niet zomaar honderduit. Wat is menstruatie-armoede nu precies en waarom moet er meer aandacht voor komen?
In het najaar van 2019 bevroeg armoede-organisatie Caritas Vlaanderen 2608 Vlaamse meisjes en jonge vrouwen tussen 12 en 25 jaar. Zo’n 15 procent van de jonge meisjes in financieel precaire omstandigheden miste al eens school bij gebrek aan menstruatieproducten. In Vlaanderen heeft twaalf procent van de meisjes tussen 12 en 25 al eens niet genoeg geld gehad om menstruatieproducten te kopen, en bij meisjes die in armoede leven, loopt dat percentage op tot wel 45 procent. Ongeveer de helft van alle Vlaamse personen die menstrueren, gebruikte ooit wel al eens een dubbelgevouwen zakdoek, of een dubbele onderbroek, omdat die geen menstruatieproducten had. Een klein aantal van de Vlaamse meisjes nam zelfs de pil door, omdat dit goedkoper was dan dure menstruatieproducten.
Een politieke zaak
De kost van menstruatieproducten lijkt verwaarloosbaar, maar is het helemaal niet. Wie aan het einde van de maand de eindjes aan elkaar moet knopen, heeft vaak niet genoeg budget meer over om menstruatieproducten te kopen. Tot 2018 werden menstruatieproducten trouwens als ‘luxeproducten’ aanzien in België, en werd er bijgevolg een btw-tarief van 21 procent op geheven. Pas in 2017 besliste de Belgische regering dat menstruatieproducten vanaf 2018 onder het lage BTW-tarief van 6 procent zouden vallen.
Onze zuiderburen vingen echter bot. In Frankrijk protesteerde het Franse feministische collectief Georgette Sand in 2015 hevig tegen de tampontaks van 20 procent. Die moest volgens hen verlaagd worden naar 5,5 procent. De voorgestelde wijziging werd spijtig genoeg niet aangenomen door het Franse parlement en haalde het vooral om financiële redenen niet. Zo zou die BTW-verlaging neerkomen op een ‘verlies’ van 55 miljoen euro in de staatskas. Volgens het Franse parlement – dat toen voor 75 procent uit mannen bestond – waren menstruatieproducten geen ‘basisbehoefte’.
Het kan ook anders. In Schotland zijn sinds 2018 menstruatieproducten gratis te verkrijgen op scholen en universiteiten, en sinds vorig jaar kan je de producten nu ook overal gratis verkrijgen. Zowel Caritas als kinderrechtencommissaris Caroline Vrijens roepen op om ook in België menstruatieproducten gratis te maken. Huidig minister van Welzijn Wouter Beke houdt echter de boot af, en twijfelt of dat echt wel de oplossing is voor het probleem.
Lokale projecten
Menstruatie-armoede is echter nog steeds een onderschat probleem en zorgt ervoor dat het zelfbeeld van jonge meisjes danig wordt aangetast en dat ze in sommige gevallen school moeten missen, of hun sociale activiteiten moeten staken. Femma Wereldvrouwen wil daarom met de steun van federaal minister voor Armoedebestrijding Lalieux en de Nederlandstalige Vrouwenraad meer aandacht vragen voor deze problematiek en lanceert daartoe in de steden Brussel en Antwerpen verschillende projecten.
Zo zullen er in 5 Brusselse buurten projecten worden georganiseerd voor personen die menstruatie-armoede ervaren. Femma Wereldvrouwen organiseert daarvoor in het najaar van 2021 verschillende workshops om hen te empoweren om zelf het taboe rond menstruatie te doorbreken. Daarnaast krijgen zij ook materiële ondersteuning met gratis menstruatieproducten. Per buurt zal Femma Wereldvrouwen ook de mogelijkheden bekijken voor een permanent verdeelpunt van menstruatieproducten, en dit in samenwerking met BruZelle.
Maar ook in Antwerpen gaat Femma Wereldvrouwen deze bloedserieuze conversatie aan. Samen met YWCA Antwerpen organiseerde Femma Wereldvrouwen al een aantal vormingen rond menstruatie. In het najaar zullen er meer volgen. De workshops bestaan uit twee delen: sensibilisering omtrent menstruatie en menstruatie-armoede. Hierbij wordt het menstruatieproces en de vrouwelijke cyclus nader toegelicht en worden menstruatiemythes van de baan geveegd. Nadien volgt een nadere kijk op de verschillende menstruatieproducten die er bestaan. Alle producten worden uitgebreid toegelicht met hun voor- en nadelen en op het einde van de avond kiest elke persoon die menstrueert een menstruatieproduct dat het beste past. Na 2 maanden nodigt YWCA Antwerpen de participanten opnieuw uit om nog eens samen te komen en te bespreken of het toen gekozen menstruatieproduct het juiste was voor hen.
Op deze manier zal Femma Wereldvrouwen lokale ondersteuning bieden aan personen die menstruatie-armoede ervaren, en hopen we ook de politiek te inspireren om structurele veranderingen door te voeren.
Wat kan je zelf doen?
Misschien is menstruatie-armoede een ver-van-je-bed-show, of misschien net niet? Wat je situatie ook is, er zijn een aantal manieren om personen in menstruatie-armoede te ondersteunen.
1. Spreek erover. Live en op sociale media. Menstruatie is voor de meeste mensen nog steeds een taboe. En taboes worden stukje bij beetje verbrijzeld door er zonder schaamte over te spreken. Wanneer jij dat doet, geef je andere personen die menstrueren het signaal dat menstruatie helemaal niet iets is om je voor te schamen. Ga dus de conversatie aan.
2. Ondersteun lokale projecten zoals die van Femma Wereldvrouwen. Dat kan door een donatie, of door vrijwilligerswerk.
3. Koop een T-shirt aan van VZW-topidee. De opbrengsten daarvan gaan naar de jongerenwerking van YWCA Antwerpen, die menstruatiearmoede onder de aandacht wil brengen. Door het T-shirt te dragen maak je het thema bespreekbaar. Win-winsituatie dus!
