Shannah Jongstra
-
20/07/2023
Tekst: Kathleen Verbiest
De emancipatiestrijd liep niet altijd op wieltjes, maar dat lag alvast niet aan de fiets. Van zodra de fiets zoals we die nu kennen op de markt kwam, aan het einde van de 19e eeuw, werd hij een sterke bondgenoot van feministen aan beide zijden van de Atlantische Oceaan. Deze revolutionaire tweewieler hielp vrouwen letterlijk uit de Victoriaanse kooi van hun huiselijke leven ontsnappen. Vóór de komst van de fiets moest je je nog een paard kunnen veroorloven om niet ingehaald te worden. Dankzij de fiets kon een vrouw zomaar lekker wegpedalleren: naar haar vriendinnen, naar een vrijer drie dorpen verderop, naar het andere eind van de wereld.
Fietsende vrouwen? Nee, liever niet
Velen waren daar niet van gediend. In een patriarchale maatschappij waarin dochters onder toezicht en vrouwen aan de haard werden gehouden, was een dergelijk ontsnappingsmiddel niet welkom. Maar hoe kon men vrouwen weer van het zadel en in het gareel krijgen? Het antwoord was even demonisch als inventief: door de fiets met een aandoening te associëren die enkel vrouwen trof (ah ja, want vrolijk rondfietsende mannen waren geen probleem).
Van fietsen krijg je een fietsgezicht
Aangezien in een patriarchale maatschappij de waarde van een vrouw voornamelijk afhangt van haar vruchtbaarheid en haar uiterlijke schoonheid, werd er zwaar op die twee kenmerken ingezet. Fietsen, zo verkondigden artsen met een belerend vingertje, maakte het aangezicht van een vrouw minder aantrekkelijk. Je ogen puilden ervan uit, je huid werd rood, je kreeg er wallen van en je gezicht kreeg een permanent vermoeide uitdrukking. Bicycle Face (`fietsgezicht´) werd deze gevreesde aandoening genoemd. Bovendien zou al dat hobbelen op een zadel voor voortplantingsproblemen zorgen. Ook inwendige ontstekingen en auto-immuunziekten als de ziekte van Graves stonden op het lijstje met afschrikmiddelen.
Maar dokters mochten dreigen zoveel ze wilden: vrouwen hadden de vrijheid geroken en waren niet meer van hun fietsen weg te slaan. Ze ruilden hun rokken in voor broekrokken, zwierden hun korsetten over de haag en fietsten een nieuw tijdperk in. De befaamde Amerikaanse feministe Susan B. Anthony was al ver in de 70 toen dit alles gebeurde, maar zag het met pretoogjes aan. `Ik zal je vertellen wat ik van fietsen denk,´ zei ze toen ze in 1896 geïnterviewd werd. `Ik denk dat fietsen meer gedaan heeft voor de emancipatie van vrouwen dan wat ook ter wereld.´
