geschreven door Ilse De Vooght en Riet Ory
Op 1 mei 1890 werd de eerste Internationale Dag van de Arbeid gevierd met grote demonstraties voor de 8-urenwerkdag. Naast 8 uren werken moest er ruimte zijn voor 8 uur rust en 8 uur ontspanning en ontwikkeling. ‘8-8-8’ werd een revolutionaire leuze in de strijd voor haalbare arbeidstijden met een fatsoenlijk inkomen én vrije tijd en rust. Ze staat voor het goede leven voor iedereen.
Is de (r)evolutie compleet? Zijn de huidige arbeidstijden haalbaar? Heeft iedereen voldoende vrije tijd en rust? ‘Nee-nee-nee’, zeker niet als je het bekijkt vanuit genderperspectief. Voor veel vrouwen is de norm van 8 uren werken per dag geen haalbare kaart en de belofte van vrije tijd voor rust en ontplooiing een illusie. Vrouwen werken meer deeltijds dan mannen en beschikken over minder vrije tijd. Betaald en onbetaald werk in (huishouden en zorg) opgeteld, hebben vrouwen het drukker dan mannen en worden ze daarvoor socio-economisch minder gewaardeerd.
Aan de basis van deze ongelijkheid liggen hardnekkige rollenpatronen én de onzichtbaarheid van onbetaald werk dat zo essentieel is voor het goede leven. Naar huishouden en zorg gaan veel tijd en vrouwen worden hiervoor als hoofdverantwoordelijk gezien. De Coronacrisis legt dit pijnlijk bloot: ‘Rol van vaders werd weer kleiner in Coronatijd’, ‘De lockdown maakt ons traditioneler – vooral de mannen’. Vastgeroeste gewoontes krijg je er niet zomaar uit. Zelfs het zo ontwrichtende Coronavirus lukt hier niet in.
Het huidige tweeverdienersmodel biedt geen perspectief op het goede leven voor iedereen. De focus ligt eenzijdig op betaalde arbeid, met 38/40 uren per week als norm om voldoende loon en sociale zekerheidsrechten op te bouwen. En dat gedurende 45 jaar. De onbetaalde arbeid – vrijwilligerswerk, mantelzorg, kinderzorg en huishouden - moet eromheen gepuzzeld en krijgt een beperkte overheidsondersteuning (denk aan geboorte- en ouderschapsverlof of tijdskrediet). Tijd voor vrije tijd – de tijd waarin we idealiter onze zorgen en stress aan de kant laten, trager leven en onze blik verruimen - krijgt amper beleidsaandacht.
Het beleid kan de arbeidsrevolutie compleet maken. Structurele maatregelen kunnen ervoor zorgen dat iedereen werk, zorg en vrije tijd evenwichtig en kwaliteitsvol combineert. Een kortere werkweek en slimme verlofsystemen zijn effectieve maatregelen. Zo is in Zweden, waar de kinderopvang en het ouderschapsverlof goed zijn geregeld, de tijdskloof tussen mannen en vrouwen het kleinst. Het aantal vrouwelijke deeltijders neemt er al jaren af. Een kortere werkweek zou de kloof verder nivelleren. Eerste goede praktijken wijzen uit dat een 30-urenwerkweek collectief tijd maakt voor zorg en een haalbare norm voor betaalde arbeid zet. De kortere werkweek geeft mannen zorgopportuniteiten en vrouwen kansen om volwaardig deel te nemen aan de arbeidsmarkt.
1 mei, Dag van de Arbeid, moet haar revolutionaire karakter behouden. En een complete arbeidsrevolutie heeft aandacht voor betaalde en onbetaalde arbeid én voor een gelijke verdeling ervan tussen m/v/x.
Dit artikel verscheen ook in De Morgen.
Interessante bronnen:
