Je kan Lisa Jansen, of Big Vegan Sister, vandaag zowat overal terugvinden: in de boekenrekken, op social media, in de podcastwereld of op een podium met een microfoon in haar hand. Daar strijdt ze voor een rechtvaardige wereld. Vandaag vind ik haar eventjes terug op mijn computerscherm. Ik spreek haar over zelfliefde, activisme en fat justice.
Ik val meteen met de deur in huis, wat betekent ‘fat justice’ precies?
“Dat is het strijden voor een rechtvaardige wereld voor dikke personen. Ik gebruik bewust het woord ‘dik’, omdat dat voor mij een omschrijvingsterm is. Ik bén dik. Net zoals ik ook rood haar heb, of niet heel lang ben. Pas op, als ik zeg dat ik dik ben, betekent dat niet dat andere mensen die term tegen mij mogen gebruiken. Als dik persoon neem je in deze wereld een soort politieke positie in. Iedereen vindt wel wat van je: je bent lui, je moet meer discipline hebben, je moet minder eten en meer bewegen, je bent ongezond, en ga zo maar door. Er zijn 60 à 70 redenen waarom een persoon dik kan zijn, dus deze opmerkingen zijn niet alleen pijnlijk maar dikwijls ook niet waar, of heel kort door de bocht. Er zit ook een validistische ondertoon in. Dat is het discrimineren en stigmatiseren van mensen vanwege hun beperking. Iedere persoon verdient evenveel respect, ongeacht lichaam, huidskleur, religie of wat dan ook. Ook dikke mensen dus. Maar het wordt ons erg moeilijk gemaakt je door deze wereld te bewegen. Naast het feit dat iedereen een oordeel klaar heeft, word je ook structureel gediscrimineerd: op de arbeidsmarkt, in de gezondheidssector, in het onderwijs, …”
Kan je wat meer vertellen over die discriminatie in de gezondheidssector?
“Wanneer dikke personen naar de dokter gaan met klachten worden ze heel dikwijls weer naar huis gestuurd met de boodschap dat ze moeten afvallen. Zonder dat die dokter grondig onderzoekt wat er aan de hand is. Toen ik eens een keertje pijn had binnenin mijn oor, kreeg ik ook die boodschap. Maar het gaat nog veel verder. Zo zijn er verhalen van dikke mensen die met klachten weer naar huis gestuurd werden. Om een aantal jaren later te ontdekken dat ze eigenlijk kanker hebben die ondertussen al helemaal uitgezaaid is. Dikke mensen mijden vaak de gezondheidssector omdat ze niet geloofd worden.”
Vethaat kent ook een koloniale oorsprong, klopt dat?
“Ja, dat klopt. Heel eenvoudig uitgelegd: toen slavernij hoogtij vierde in de Verenigde Staten zochten witte mensen naar redenen om het tot slaaf maken van zwarte mensen moreel goed te praten. Bovendien wilden ze een onderscheid aanbrengen tussen de ‘vrije’ mensen en de tot slaaf gemaakte mensen, want enkel huidskleur als indicator was na tientallen jaren slavernij niet meer voldoende. Daarom besloten ze onder meer iemands lichaamsomvang in te zetten als indicator voor of iemand ‘rein’ en wit was, of ‘obees’, ‘vraatzuchtig’, ‘wellustig’, ‘vulgair’ en dus zwart. Witte mensen geloofden dat zwarte mensen een gebrek hadden aan zelfcontrole en dat ze ‘losgeslagen beesten’ waren. Zelfcontrole, en dus ook slankheid, werd toegekend aan wit zijn, wat tegelijk ook Christelijke waarden met zich meebracht: je afzijdig houden van de lusten van het leven.”
Hoe is jouw relatie met je eigen lichaam vandaag?
“Ergens ben ik wel tevreden met mijn lichaam. Dit ben ik, en ik mag van mezelf houden. Maar de relatie met mezelf wordt bemoeilijkt doordat ik er elke dag op gewezen word dat ik er niet ‘uitzie zoals het hoort’. Vandaag voel ik me mentaal wel op mijn best. Dat is met de jaren gekomen; ik heb veel geleerd en losgelaten. Toen ik tiener was beheersten gedachten over mijn lichaam mijn complete dag. Dat is nu niet meer. Deels omdat ik die negatieve gedachten af en toe uitschakel. Maar daardoor ben ik weer niet altijd even in touch met mezelf. Ik hou ergens wel heel veel van mezelf, maar ik vind dat stukje ‘mezelf ervaren’ soms eng. Ik voel me dus al wel beter, maar ben nog niet waar ik moet zijn.”
Hoe heb jij die switch gemaakt naar een positiever zelfbeeld?
“Professionele foto’s van mezelf laten nemen heeft geholpen. Ik wilde eerst geen foto’s van mezelf. Ik vond mezelf te dik, of niet fotogeniek. Maar toen dacht ik: ‘fuck it, ik mag ook op foto’s staan.’ Dat hielp. Ik zag ineens kanten van mezelf die ik niet zelf kan zien in de spiegel, en voelde me opeens mooi. Wat mij ook hielp was mensen met vergelijkbare lichaamstypes volgen op Instagram. En veel lezen en mezelf informeren. Boeken lieten mij inzien dat mijn negatieve gevoelens niet enkel voortkwamen uit onzekerheid, maar dat vethaat en vetfobie - ook ten opzichte van jezelf - er systematisch ingeduwd worden in onze maatschappij.”
Social media is voor velen een kanaal dat hun onzekerheid voedt, maar voor jou dus niet?
“Ik gebruik Instagram als een safe haven waar ik gelijkgestemden kan ontmoeten. Ongeveer 80% van mijn beste vrienden vandaag leerde ik op social media kennen, dus dat is fijn. Maar het kan ook een toxische omgeving zijn. Ik ben daarom bewust bezig met wie ik wel en niet volg. Ik kan heel onzeker worden van Instagram. Het moet heel heftig zijn om op dit moment tiener te zijn, en constant het gevoel te hebben dat je moet opboksen tegen alle – tussen haakjes – perfecte mensen die je op Instagram ziet. Zelf deel ik berichten gelinkt aan rechtvaardigheid. Maar enkel als ik iets te zeggen heb. Niet om geruststelling of toestemming van mijn volgers te vragen. Daarom kan het soms een lange tijd stil zijn op mijn profiel. ‘Je moet enkel delen vanuit littekens, en niet vanuit een open wonde’, verwoordde iemand die ik ken het.”
Denk je dat er een verschil is in de druk die verschillende generaties ervaren om een ‘perfect’ lichaam te hebben?
“Ik denk dat iedere generatie hetzelfde meemaakt verpakt in een ander jasje. Mijn ouders hebben ook ingesleten ideeën over hoe lichamen eruit moeten zien. Het lijkt me ook niet gemakkelijk om in de jaren ’60 te zijn opgegroeid. Eén van de bekendste topmodellen in die tijd was Twiggy. Iedereen moest toen een twijgje zijn. Het schoonheidsideaal dat we nastreven verandert iedere zoveel jaar. Eerst mag je geen billen hebben, nu moet je weer dikke billen hebben. Maar de dieetcultuur is er al heel lang. Ideeën over eten, hoeveel je mag eten, hoeveel keer je hoort op te scheppen, over dat je je moet verantwoorden als je eens een pizza eet, enzovoort. Dat is allemaal dieetcultuur, en die ideeën zijn geïnternaliseerd.”
Hoe kan iedereen meestrijden voor een inclusieve, rechtvaardige wereld?
“Door erover te praten, en te luisteren naar dikke mensen. Er zijn zoveel fijne mensen die over dit onderwerp geschreven hebben of podcasts hebben gemaakt. Lees en luister eens zonder oordeel. En werk aan je eigen ideeën rond vethaat. Ik denk dat dat al veel zou oplossen. In activistische kringen wordt er over veel gepraat: geen racisme, geen seksisme, enzovoort. Wat allemaal heel goed is, want dat mag er niet zijn. Maar ‘geen vethaat’ staat niet op die lijst. Zodra een rechtvaardige wereld bereikbaar gemaakt wordt voor alle lichaamstypes, kunnen we een aanzet maken naar een wereld waarin iedereen zich goed voelt.”
Dank je wel voor je openhartige gesprek, Lisa.
Instagram: Big Vegan Sister
Podcast: Big Vegan Sister de podcast
Boek: Laat je horen – zo maak jij een positief verschil in de wereld
