'Niet perfect, toch tevreden'

Waar komt perfectionisme vandaan?   
Liesbet Boone: ‘Perfectionisme is een reactie op onaangename gevoelens zoals angst, schuld, schaamte, falen, … Die gevoelens zijn normaal en inherent aan het leven. Maar ze zijn niet altijd fijn. Perfectionistisch gedrag helpt ons om die gevoelens te vermijden of zo snel mogelijk weg te werken. Iemand die bijvoorbeeld bang is om als een slechte moeder gezien te worden, wil daarom alles zo perfect mogelijk doen.’  

Je hoort vaak mensen zeggen dat ze perfectionist zijn, is dat altijd iets negatiefs?   

‘Ik zou twee keer ‘nee’ antwoorden. Want je bént geen perfectionist; perfectionisme is gedrag dat je stelt, waar je mogelijks last van kan hebben. Perfectionisme is geen statisch iets. Daarom zet ik het op een spectrum, met aan de andere kant optimalisme. Iedereen kan dus een zekere mate van perfectionistisch gedrag vertonen. Soms hangt het ook samen met bepaalde rollen. Je kan bijvoorbeeld enkel perfectionistisch gedrag vertonen op je werk. Dat perfectionisme kan functioneel of helpend zijn. Het kan je in je werk bijvoorbeeld naar een ander niveau tillen. Alleen mag het niet je enige strategie zijn om de dingen aan te pakken.’  

Wanneer wordt perfectionisme een probleem?   
‘Als je door je perfectionistisch gedrag vast komt te zitten omdat alles je te veel wordt, dan is het problematisch. Bepaalde zaken, die je eerst als positief ervaarde, kunnen ineens negatief worden door jouw perfectionistisch gedrag. Dat kan bijvoorbeeld wanneer je context verandert. Wanneer er een kind bijkomt, of je werksituatie verandert. Daardoor heb je de tijd of ruimte niet meer om de dingen te doen zoals je ze daarvoor deed. Soms neemt je perfectionisme ook te veel tijd in beslag, waardoor je bepaalde dingen die je leuk vindt niet meer kan doen. Of wanneer je door je perfectionistisch gedrag moeilijk nee kunt zeggen. Dan ga je te veel werk hebben en uiteindelijk minder kwaliteit leveren. Onderzoek toont trouwens aan dat mensen met perfectionisme vaak minder productief zijn dan zij die geen perfectionistisch gedrag vertonen.’  

Is perfectionisme eigen aan vrouwen?   
‘In mijn onderzoek heb ik geen verschil gezien tussen het aantal mannen en vrouwen die perfectionistisch gedrag vertonen. Mannen stellen zich evengoed dezelfde vragen in het ouderschap. Wel zie je dat vrouwen vaak op meer verschillende domeinen het extra goed willen doen, en zich de druk opleggen dat ze alle rollen alleen moeten aankunnen. Die veelheid aan rollen kunnen ook nog eens in conflict staan met elkaar. Dan voel je je op heel veel terreinen schuldig.’   

We zouden beter handelen vanuit een ‘zo goed mogelijk’ optimalisme, zeg jij in je boek. Kan je dat uitleggen?   
‘Terwijl je bij perfectionisme vertrekt vanuit angst en ‘moeten’, vertrek je bij optimalisme vanuit ‘willen’. Je richt je naar binnen en voelt wat jij echt wil. Wat voor ouder wil je zijn, bijvoorbeeld. Je staat ook meer in touch met de realiteit, en beseft dat de perfecte ouder niet bestaat. De dingen gaan soms verkeerd, en dat accepteer je. Perfectionisme zegt dat je die perfecte ouder moét zijn. Optimalisme vertrekt vanuit een sterker vertrouwen in jezelf. Daarbij durf je meer te vertrouwen op je buikgevoel en eigen sterktes. Je aanvaardt ook dat gevoelens zoals angst, schaamte en schuld normaal zijn. Je hoeft die niet weg te werken zoals het perfectionisme dat doet. Je leert er net meer ruimte aan te geven door ze te erkennen en echt te durven voelen wat je voelt, en je er tegelijkertijd niet door te laten overweldigen. En je leert vooral om mild te zijn voor jezelf. Die gevoelens komen en gaan, je leert ze dragen en ze gaan uiteindelijk ook weer weg.’